Odpowiedź na tajemnice Cmentarza Antokolskiego w polskich archiwach?

Na Cmentarzu Antokolskim jest duża kwatera żołnierzy polskich, poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Litewscy historycy przypuszczają, że w pobliskiej kwaterze pochowani zostali też żołnierze litewscy. Niestety nie zachowały się tam ani krzyże, ani tabliczki - o tym, że były tam groby, świadczą porośnięte trawą kopce. 

Historycy wojskowości mają jednak wątpliwości co do tego, że kwatera nr 11 była miejscem wiecznego spoczynku żołnierzy litewskich. Mjr Gintautas Jakštys z Litewskiej Akademii Wojskowej sądzi, że byli tam raczej grzebani ranni, którzy zmarli w pobliskim szpitalu Sapiehów i że byli to żołnierze różnych narodowości. Zresztą, jak mówi, w latach 1919-1920 Litwini walczyli nie w Wilnie, lecz w okolicach miasta, tam też grzebano poległych. 

W części "wojennej" Cmentarza Antokolskiego zachował się jedyny oznakowany grób litewskiego żołnierza - Jurgisa Potiejusa, który zmarł w grudniu 1920 r. Według jednej z rozpatrywanych wersji, obok mogły być inne litewskie groby, które zostały jednak zniszczone w okresie sowieckim, kiedy na Cmentarzu Antokolskim powstawało mauzoleum żołnierzy radzieckich. Jak przypuszcza Audronė Vyšniauskienė z Państwowego Departamentu Kultury, szczątki żołnierzy litewskich z lat 1919-1920 razem ze szczątkami żołnierzy radzieckich z okresu II wojny światowej trafiły do wspólnego grobu. "Nie były wówczas prowadzone ekshumacje. Kości były wykopywane koparką i masowo przenoszone do wspólnego grobu" - mówi Audronė Vyšniauskienė.

Litewscy historycy i specjaliści mają jednak nadzieję na pomoc kolegów z Polski. Jak przypuszczają, w polskich archiwach została jakaś dokumentacja dotycząca pochówków z okresu walk o Wilno w latach 1919-1920. Polacy z szacunkiem odnosili się do wszystkich poległych żołnierzy, niezależnie od tego, po czyjej stronie walczyli, więc możliwe, że w dokumentach zostało odnotowane, gdzie zostali pogrzebani Litwini. Spodziewają się, że są tam również dane dotyczące żołnierzy, którzy zmarli w szpitalu sapieżyńskim i zostali pochowani na Cmentarzu Antokolskim. Jest to, jak sądzi Gintautas Jakštys z Litewskiej Akademii Wojskowej, jedyna możliwość ustalenia nazwisk osób spoczywających w kwaterze nr 11: "Żołnierze, którzy zginęli w walkach, byli grzebani w mundurach, z wojskowymi odznakami, na podstawie których można ich zidentyfikować. Natomiast w przypadku osób, które zmarły w szpitalu, raczej nie należy się spodziewać, że w grobie zostały jakieś elementy identyfikacyjne".

Cmentarz Antokolski, nazywany również wojskowym, został założony na początku XIX w., zajmuje obszar ponad 15 hektarów. Początkowo był to cmentarz szpitalny, w 1850 r. na wniosek biskupa wileńskiego przeznaczono go również na pochówki katolickie. W 1918 r. X armia niemiecka zbudowała w jego północnej części wojenny cmentarz niemiecki i rosyjski. W latach 1919-1921 powstał cmentarz żołnierzy polskich, poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. W 1939 r. pochowano tam żołnierzy polskich, poległych w walkach z Niemcami. Po II wojnie światowej wzniesiono mauzoleum żołnierzy sowieckich, którzy polegli w lipcu 1944 r.. Obok zbudowano aleję zasłużonych przeznaczoną dla działaczy komunistycznych Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W 1991 r. spoczęli tam Litwini, którzy zginęli 13 stycznia pod wieżą telewizyjną. W 2001 r. powstała kwatera żołnierzy napoleońskich - ich szczątki odkryte zostały podczas prac budowlanych na terenie dawnych koszar w północnej części Wilna, na terenie tzw. Miasteczka Północnego. Antokolska nekropolia jest też miejscem spoczynku osób zasłużonych dla państwa, naukowców, artystów, twórców literatury, polityków. 

Na podstawie: lrt.lt, inf. wł.