W Ponarach otwarta zostanie nowa ekspozycja muzealna
Ekspozycja poświęcona tragicznej historii Ponar prezentuje najnowsze wyniki badań prowadzonych przez historyków w lesie ponarskim. Na planszach przedstawione zostały informacje o odnalezionych dołach, w których grzebano ofiary, dołach-bunkrach, w których przetrzymywano więźniów sowieckich i Żydów, mających wykopywać i palić zwłoki.
Jak zaznaczył historyk, dyrektor Zespołu Pomnikowego w Ponarach Zigmas Vitkus, teren masowych mordów w Ponarach wnikliwie przebadany został dopiero niedawno.
„Historia masowych mordów w Ponarach została dosyć dobrze zbadana, natomiast samo miejsce dotychczas badano tylko fragmentarycznie. Przed kilkoma laty odnaleziona została wykonana w 1944 przez niemieckich lotników aerofotografia, zwróciliśmy się wówczas o pomoc do historyków Instytutu Historii Litwy, specjalistów ds. badań geofizycznych. Zastosowanie metod badań historycznych, metod tradycyjnej archeologii i geofizyki (skanowanie terenu metodą 3D, badanie georadarem i metodą tomografii elektrycznej) dało niespodziewane rezultaty. W wyniku przeprowadzonych w latach 2015–2017 badań teren zespołu pomnikowego w Ponarach jest bardziej «czytelny». Mówiąc inaczej, teraz dokładnie wiemy, gdzie się jaki obiekt znajdował i jakie było jego przeznaczenie w machinie egzekucyjnej” – powiedział Zigmas Vitkus.
Okazało się m.in., że miejsce mordu utworzone przez nazistowskie Niemcy w latach II wojny światowej w Ponarach, na ówczesnych przedmieściach Wilna, zajmowało powierzchnię trzykrotnie większą niż zajmuje obecny zespół pomnikowy: jest to około 65-hektarowe terytorium, podczas gdy obecne muzeum mieści się na powierzchni około 19 hektarów.
Na początku przyszłego roku zacznie działać również specjalna aplikacja, za pomocą której można będzie poznać historię tego miejsca, a w przyszłości, kiedy zrealizowany zostanie projekt kompleksowej rekonstrukcji zespołu pomnikowego w Ponarach, tymczasową ekspozycję zastąpi stała.
W latach 1941–1944 w lesie ponarskim zginęło ok. 70 tys. Żydów, ok. 20 tys. Polaków, tysiące Romów oraz jeńców wojennych zamordowanych przez hitlerowców i kolaborujące z nimi litewskie oddziały szaulisów. Ofiary rozstrzeliwano i grzebano w ogromnych dołach, wykopanych przez władze sowieckie jako magazyn-bazę płynnych paliw.
Zespół pomnikowy w Ponarach założony został w 1960 roku, władze sowieckie nie akcentowały jednak pamięci ofiar Holokaustu – na pomniku umieszczono napis, że w tym miejscu byli mordowani „ludzie radzieccy”. Dopiero po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w roku 1991 w Ponarach odsłonięto pomnik pomordowanym Żydom w językach jidysz, hebrajskim i litewskim.
W kwaterze polskiej na terytorium zespołu pomnikowego w Ponarach upamiętnieni zostali pomordowani tu Polacy. W Ponarach zginęli naukowcy, duchowieństwo, nauczyciele, prawnicy, lekarze oraz działacze niepodległościowi, między innymi światowej sławy lekarz, prekursor leczenia chorób nowotworowych prof. Kazimierz Pelczar; ceniony adwokat, poseł na Sejm Wileński Mieczysław Engiel; prawnik, profesor nauki skarbowości i prawa skarbowego na USB w Wilnie Mieczysław Gutkowski; adwokat, kompozytor Stanisław Węsławski; geograf, zasłużona działaczka harcerska i niepodległościowa Wanda Rewieńska. Oprawcy rozstrzeliwali w Ponarach również młodzież wileńską zaangażowaną w działalność podziemną. Zginął tu między innymi 17-letni Bronisław Komorowski, stryj byłego prezydenta Polski.
Na podstawie: jmuseum.lt, inf.wł.
