Tadeusz Mazowiecki - więzi fundamentem demokracji

Tadeusz Mazowiecki rozpoczął swą działalność społeczną już podczas studiów na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracował z tygodnikiem „Dziś i jutro”, od 1955 roku był redaktorem naczelnym „Wrocławskiego Tygodnika Katolickiego” . Działał w Stowarzyszeniu PAX. Na fali destalinizacji po 1956 roku Mazowiecki współtworzył Ogólnopolski Klub Postępowej Inteligencji Katolickiej, który później przekształcił się w Klub Inteligencji Katolickiej (KIK). W 1958 roku stanął na czele tygodnika „Więź”, którego redaktorem naczelnym był aż do 1981 roku. Pod koniec lat 70. XX wieku został rzecznikiem Komitetu Obrony Robotników (KOR). W sierpniu 1980 roku był jednym z inicjatorów apelu polskich intelektualistów, wspierającego strajkujących w Gdańsku robotników. Na prośbę Lecha Wałęsy wraz z Bronisławem Geremkiem Tadeusz Mazowiecki utworzył Komisję Ekspertów przy Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym i został jej przewodniczącym. Był aktywnym działaczem ruchu „Solidarność” w okresie jej legalnego 16-miesięcznego istnienia. Pełnił między innymi funkcję redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”, który wydawany był do 13 grudnia 1981 roku.

Tadeusz Mazowiecki, współtworząc „Solidarność”, liczył na ewolucyjne zmiany i trwałe poszerzenie wolności i swobód obywatelskich (aby „Solidarność” nie była „fajerwerkiem, jak wiele pięknych i wzniosłych chwil w naszej historii”, jak mówił). Tadeusz Mazowiecki został internowany 13 grudnia 1981 roku i był przetrzymywany w obozach w Jaworzu i Darłówku.

W maju 1988 roku Tadeusz Mazowiecki, podczas negocjacji z władzami, stał się rzecznikiem strajkujących robotników Stoczni Gdańskiej, uczestniczył także w negocjacjach poprzedzających Okrągły Stół. 24 sierpnia 1989 roku - po pierwszych wolnych wyborach - przyjął urząd premiera i stanął na czele rządu. Rząd Mazowieckiego położył podwaliny pod budowę niepodległego państwa: doprowadził do nadania nowej nazwy - Rzeczpospolita Polska, rozpisania wyborów samorządowych, przywrócenia niezależności polskiej polityki zagranicznej. W 1989 roku - w przededniu odzyskania przez Litwę niepodległości - Tadeusz Mazowiecki był wśród polskich polityków udzielających Litwie poparcia, co zaowocowało porozumieniem pomiędzy „Solidarnością” i „Sąjūdisem” w sprawie uznania granicy polsko-litewskiej.

Od 1992 roku Tadeusz Mazowiecki pełnił funkcję specjalnego wysłannika Komisji Praw Człowieka ONZ w Bośni i Hercegowinie, z której zrezygnował w 1995 roku na znak sprzeciwu wobec bierności społeczności międzynarodowej na popełniane tam zbrodnie przeciwko ludzkości. W liście skierowanym do Sekretarza Genaralnego ONZ Butrosa Ghalego pisał: „Charakter mojego mandatu sprawia, iż mógłbym dalej tylko opisywać zbrodnie i naruszenia praw człowieka. Ale obecny moment krytyczny jest momentem, w którym uświadomić sobie trzeba i naturę tych zbrodni, i odpowiedzialność Europy, i społeczności międzynarodowej za własną bezradność. Walczyliśmy w Polsce z totalitarnym systemem, z nadzieją patrząc na Europę przyszłości. Jak można wierzyć w Europę jutra tworzoną przez dzieci tych ludzi, których dziś się opuszcza?”.

„Istnienie więzi społecznej i żywość jej odczuwania są warunkiem rozwoju postaw obywatelskich. O tym myśleliśmy mówiąc, że społeczeństwo to nie masa, nie zbiór indywiduów, ale że tych ludzi łączy coś, co sprawia, że muszą być traktowani jako podmiot, a nie jako przedmiot. Myślę, że to była jedna z bardzo ważnych konsekwencji naszego sposobu rozumienia słowa „więź”. Dzisiaj w wolnym społeczeństwie demokratycznym można wskazywać jeszcze inne konsekwencje tego słowa. W społeczeństwie pluralistycznym i wolnym występują najróżniejsze sprzeczności. System demokratyczny, parlamentaryzm ma sprawiać, żeby te sprzeczności musiały się ujawniać, zderzać. Naturalną częścią tego procesu jest debata, dialog. Niezwykle ważne jest jednak, żeby oprócz tej debaty polegającej na sporze i kwestionowaniu istniała też więź - pewien zasób wartości wspólnych dla społeczeństwa. Ta więź jest potrzebna do tego, żeby podstawowe wartości społeczeństwa demokratycznego były odczuwane jako wspólne. Ta więź określa fundament społeczeństwa demokratycznego. Programowy charakter słowa „więź” wyraża się dla mnie także na płaszczyźnie Kościoła. Współczesna wizja Kościoła to communio - wspólnota z Bogiem i innymi ludźmi. Czyli znowu jesteśmy bardzo blisko słowa „więź”…” - mówił Tadeusz Mazowiecki w 2008 roku podczas rozmowy ze Zbigniewem Nosowskim.

Na podstawie: premiermazowiecki.pl, gazeta.pl, wiez.pl