Pałac w Jaszunach odsłania tajemnice

Kamień węgielny w budownictwie tradycyjnym określa się jako kamień w narożu ściany wieńcowej, na którym opiera się węgieł ściany. Współcześnie, najczęściej jest to pierwszy położony kamień lub cegła rozpoczynająca budowę. Podczas prowadzonych na terytorium prac archeologicznych oprócz kamienia węgielnego odkopano fundamenty nieznanej budowli, znajdującej się nieopodal oficyny. Do czego służył budynek, którego fundamenty mierzą blisko 2,5 m, archeologom i historykom dopiero przyjdzie wyjaśnić.

Budowniczym pałacu był jego ówczesny właściciel, Michał Baliński, wychowanek Uniwersytetu Wileńskiego, członek Towarzystwa Szubrawców i Towarzystwa Topograficznego, jeden z redaktorów "Tygodnika Wileńskiego", słynny badacz przeszłości Polski i Litwy. O budowie nowego pałacu zadecydował jednak prawdopodobnie jego teść, Jędrzej Śniadecki, razem z bratem Janem. Cztery lata wcześniej Baliński ożenił się z córką słynnego profesora, Zofią Śniadecką. Właśnie w 1824 roku ustępujący ze służby Jan Śniadecki postanowił zamieszkać w Jaszunach, wtedy też ruszyła budowa nowego murowanego pałacu w stylu późnego klasycyzmu według projektu prof. Karola Podczaszyńskiego.

Trudno wymienić wszystkich gości, którzy gościli w Jaszunach. Bardziej znani to: Tomasz Zan, Juliusz Słowacki (zakochany w młodszej siostrze gospodyni, Ludwice Śniadeckiej, posadził tu nawet brzozę i w Jaszunach właśnie umieścił akcję I aktu "Kordiana"),  Antoni Edward Odyniec, Józef Mianowski, ks. Jundziłł, biskup B. Kłągiewicz, Wawrzyniec Puttkamer z Bolcienik (od Mickiewiczowskiej Maryli), ks. Paweł Brzostowski z Turgiel (od Rzeczypospolitej Pawłowskiej). Dla gości Balińscy organizowali słynne polowania, wieczory poetyckie i inne rozrywki. Prócz pałacu w sąsiedztwie powstały - utrzymane w podobnym stylu - zabudowania gospodarcze i 25-hektarowy park krajobrazowy.

Balińscy dbali także o rozwój przemysłowy swego majątku, zatem już w I połowie XIX wieku uruchomiono tu przetwórstwo drewna - działały tartaki, fabryka terpentyny i gontów. Z czasem zbudowano mechaniczną kuźnię - hamernię i odlewnię wyrobów miedzianych. Po śmierci Michała Balińskiego (w 1864 roku) Jaszuny odziedziczył jego syn Konstanty, natomiast ostatnimi właścicielami majątku przed 1939 rokiem byli Aleksander i Anna z Balińskich Pereświet-Sołtanowie. Po wojnie do pałacu wprowadziła się administracja miejscowego sowchozu, która uchowała pałac w nienajgorszym stanie do początku lat 90. XX wieku. Dopiero w ostatnich dwóch dekadach spory własnościowe i długotrwałe zabiegi o wsparcie rządowe oraz dotacje unijne doprowadziły historyczny obiekt prawie do ruiny.

Pierwszy etap renowacji pałacu obejmuje remont fundamentów oraz rozbiórkę ściań, przegródek oraz innych dobudowanych w XX wieku części pałacu. Z przebiegiem prac osobiście zapoznał się mer rejonu solecznickiego Zdzisław Palewicz. Podczas spotkania z kierownikiem robót Laurynasem Paulikasem zostały przedstawione najważniejsze aspekty robót remontowych i architektonicznych. Prace renowacyjne, mające przywrócić pałacowi w Jaszunach jego dawny blask, planowane są na 22 miesiące. Na podstawie wygranego przetargu prowadzi je ZSA "Ekstra statyba".

Na podstawie: salcininkai.lt, wikipedia.org.pl, inf.wł.