Warto wiedzieć: Zaburzenia Integracji Sensorycznej, czyli gdy dziecko czuje inaczej


Logo PTIS, fot. integracjasensoryczna.org.pl
Mówiąc o zmysłach, zwykle myślimy o smaku, węchu, wzroku i słuchu. Ale układowi nerwowemu informacje dostarcza także zmysł dotyku, równowagi i układ czucia głębokiego. Zmysły informują o kondycji naszego ciała i otoczenia. Ośrodkowy układ nerwowy zarządza tymi „wiadomościami”, wykorzystując je do zaplanowania odpowiedniego ruchu, napięcia mięśniowego, postawy ciała, emocji, uczenia się. Gdy w tej komunikacji pojawiają się nieprawidłowości, mówimy o zaburzeniach procesów Integracji Sensorycznej.
Co to jest Integracja Sensoryczna?

Integracja Sensoryczna (z ang. Sensory Integration SI) to proces, w którym następuje organizacja dostarczanych do naszego mózgu wrażeń sensorycznych. Układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów, a następnie organizuje je i interpretuje tak, aby mogły być wykorzystane w celowym i efektywnym działaniu.
Efektem zaburzeń w odbiorze i integrowaniu bodźców z zewnątrz może być nieprawidłowy rozwój poznawczy, motoryczny i społeczny dziecka. W zależności od rodzajów zaburzeń mogą one wpływać na umiejętności czytania i pisania, zdolności samoobsługi, poczucie równowagi, koordynację ruchową, wywoływać trudności w zakresie motoryki małej i dużej. Zaburzenia procesów SI mogą być przyczyną nadpobudliwości psychoruchowej, impulsywności, braku koncentracji uwagi, nadwrażliwości dotykowej, słuchowej oraz niskiej samooceny.

Rodzaje zaburzeń SI i ich objawy

Nadmierna wrażliwość na bodźce. Zwykłe doznania sensoryczne odbierane są jako zbyt mocne, a najczęstszą reakcją jest agresja lub wycofanie. Dzieci z tego typu zaburzeniami:
  • nie lubią dotyku, nawet bliskich osób, wycierają twarz po pocałunku;
  • odczuwają dyskomfort w zatłoczonych miejscach;
  • boją się wysokości i ruchu, cierpią na chorobę lokomocyjną;
  • preferują określony styl ubierania, faktury materiału;
  • niechętnie podejmują nowe działania;
  • mają bardzo zawężony jadłospis, są wrażliwe na zapach, smak, konsystencję;
  • są nadmiernie pobudzone i aktywne albo apatyczne.
Obniżona wrażliwość na bodźce. Układ nerwowy nie zawsze rejestruje lub rozpoznaje informację sensoryczną, zatem poszukuje nowych, silnych doznań. Dzieci z tego typu zaburzeniami:
  • są bardzo aktywne ruchowo;
  • nie reagują na ból, nie dostrzegają bodźców dotykowych, często i zbyt mocno dotykają innych osób (co może wyglądać jak zachowanie agresywne);
  • mają słabe reakcje obronne, szybko i nierozważnie jeżdżą na rowerze;
  • lubią się bardzo długo huśtać, kręcić na karuzeli, bez negatywnych objawów;
  • lubią głośne dźwięki;
  • mają opóźnioną mowę.
Obniżone umiejętności ruchowe. Dzieci z tego typu zaburzeniami:
  • często się przewracają, nawet na równej drodze, wpadają na przeszkody, nie lubią się wspinać;
  • długo uczą się jeździć na rowerze;
  • sprawiają wrażenie niezdarnych;
  • nie potrafią łapać, rzucać albo kopać piłki;
  • nie lubią karuzeli i huśtawki;
  • mylą strony ciała i przestrzeni, mają kłopot z naśladowaniem czynności, nauką tańca;
  • mają trudności z aktywnościami manualnymi, pisaniem, zapinaniem guzików itp., unikają takich działań;
  • mają nieprawidłowe napięcie mięśniowe, szybko się męczą;
  • mają niewyraźną wymowę.
Na czym polega terapia?

Zajęcia terapeutyczne prowadzone z dzieckiem mają na celu kompensowanie, określonych diagnozą, deficytów i zaburzeń w integracji zmysłowej. Diagnoza oparta jest na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu z rodzicami oraz na Kwestionariuszu Integracji Sensorycznej. Zajęcia integracji sensorycznej w większości mają charakter aktywności ruchowej, która nakierowana jest na stymulację zmysłów. Są dostosowane do poziomu rozwojowego dziecka i mają postać "naukowej zabawy". Terapia jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością, ale jednocześnie ciężką pracą, nastawioną na osiągnięcie sukcesu, który prawdopodobnie byłby niemożliwy w całkowicie spontanicznej zabawie. W trakcie zajęć stosuje się różnorodne przyrządy i pomoce terapeutyczne, takie jak: huśtawki, równoważnie, platformy, uprzęże, deskorolki. Oddziałując na inną grupę zmysłów, używa się np.: fakturowych pomocy sensorycznych, obciążników, przyrządów do stymulacji słuchowej, węchowej i wzrokowej.
Dzięki dobrze poprowadzonej terapii dziecko w krótkim czasie nadrabia zaległości i poprawia swe funkcjonowanie. Zyskuje większą sprawność motoryczną, lepiej kontroluje ciało. Poprawia samoocenę, bo w końcu czuje i reaguje jak inne dzieci.

Przydatne linki
Polskie Towarzystwo Integracji Sensorycznej
Wszystko o zaburzeniach SI, diagnozie i terapii
Wideo: W jaki sposób objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej
Książka: Polly Godwin Emmons, Liz McKendry Anderson, „Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej”