Wystawa z okazji 630. rocznicy powołania diecezji wileńskiej
Przyjąwszy chrzest wielki książę litewski Jagiełło został królem Polski i po powrocie do ojczyzny 17 lutego 1387 roku zatroszczył się o przywilej dla wybudowanego akurat w Wilnie kościoła i w swoich posiadłościach (Wiłkomierzu, Mejszagole, Lidzie, Niemenczynie, Miednikach, Krewie, Bolciach, Hajnowie) powołał pierwsze parafie.
Papież Urban VI bullą (Romanus Pontifex) oficjalnie zatwierdził powołanie diecezji wileńskiej i kapituły katedralnej. Do Wilna przybył biskup poznański Dobrogost i zorganizował wszystko w sposób kanoniczny: kościołowi pw. św. Stanisława nadał status katedry, mianował pierwszych prałatów i kanoników kapituły, franciszkaninowi Andrzejowi Wasile zlecił stanowisko biskupa wileńskiego. Diecezja wileńska należała do gnieźnieńskiej prowincji kościelnej (1414–1795), następnie – do mohylewskiej (1798–1925). Władcy i możnowładcy litewscy poprzez liczne fundacje i darowizny przyczyniali się do wzrostu beneficjów diecezji, katedry i kapituły.
Twierdzi się, że diecezja wileńska była największa w Europie. Składały się na nią województwa wileńskiej, trockie, witebskie, połockie, mińskiej, nowogródzkie, mścisławskie, smoleńskie, część województwa brzeskiego. W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów terytorium diecezji wileńskiej odeszło do carskiej Rosji, utraciła więc dziekanaty witebski, miński, mścisławski, połocki, knyszyński, augustowski, olicki, simneński, miński, radoszkowiczowski, bobrujski. W 1849 roku od Wilna oddzielono kolejne osiem dziekanatów – kowieński, poniewieski, uciański, wiłkomierskie, abelski, jezioroski, kurszański, semigalski. Niektóre zostały przywrócone, ale później ponownie odebrane. Nie mniej skomplikowany i napięty był również wiek XX.
Od czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego działalność duszpasterzy diecezji wileńskiej była niezwykle ważna, interesująca, obejmująca wiele dziedzin życia. Świadczą o tym zachowane dokumenty. W Litewskiej Narodowej Bibliotece im. Martynasa Mažvydasa przechowywane są przeważnie materiały dotyczące życia duchowieństwa w XVII–XIX wiekach.
Na podstawie: lnb.lt
