Muzyka na Triduum Paschalne
Włoskie słowo „passio” oznacza cierpienie. Rozkwit tej formy w sztuce przypada na średniowiecze, była popularna i w renesansie, i w baroku. Później uprawiano ją, ale nie odegrała większej roli w historii muzyki. Dopiero ostatnie lata wskazują na większe zainteresowanie pasją.
Najsłynniejsze pasje skomponował Jan Sebastian Bach. Są to „Pasja według św. Mateusza” z 1729 r. i napisana sześć lat wcześniej „Pasja według św. Jana”. Do naszych czasów zachowały się również fragmenty „Pasji według św. Marka”, którą wcześniej sprzedał na aukcji jeden z synów Bacha, a którą później uznano za zaginioną. Nad rekonstrukcją utworu przez 25 lat pracował założyciel i dyrektor naczelny i artystyczny Warszawskiej Opery Kameralnej Stefan Sutkowski. Pasja została wykonana w 2005 roku w 320. rocznicę urodzin kompozytora.
Pasje Bacha stanowiły inspiracje dla wielu kompozytorów, którzy zajmowali się tą formą. Krzysztof Penderecki, autor „Pasji wg św. Łukasza” w jednym z wywiadów mówił, że jego „przewodnikiem był Bach i jego dwie Pasje”.
Penderecki wykorzystał w swoim dziele łaciński tekst Ewangelii św. Łukasza oraz fragmenty wielkopostnych hymnów, psalmów i trenów. W kwietniu 1966 r. po raz pierwszy wykonano „Pasję...” w Polsce – w Filharmonii Krakowskiej oraz na dziedzińcu Zamku Królewskiego na Wawelu. Utwór napisany dla uczczenia 700-lecia katedry w Muenster stanowił punkt zwrotny w karierze artysty.
Ponad wiek wcześniej, w epoce romantyzmu, oratorium pasyjne „Passio Domini Nostri Jesu Christi seu Triumphus Evangelii” op. 65 skomponował Józef Elsner, nauczyciel Fryderyka Chopina. W 1834 r. o napisanie dzieła o charakterze pasyjnym poprosił go pewien ksiądz. Muzyka była mu potrzebna do wykonania w Wielkim Tygodniu podczas kazań pasyjnych. Elsner komponował dzieło przez kolejne dwa lata, a kompletna premiera odbyła się dopiero czerwcu 1838 r. w kościele ewangelicko-augsburskim przy pl. Małachowskiego w Warszawie. Libretto utworu składa się z fragmentów Ewangelii wg św. Mateusza i św. Marka, psalmów oraz tekstów pozabiblijnych.
Nietypowo historię Męki Pańskiej opowiedział współcześnie Paweł Mykietyn (wybitny kompozytor, stały współpracownik m.in. Krzysztofa Warlikowskiego) w swojej „Pasji według św. Marka”. Historia zaczerpnięta z Ewangelii św. Marka i Księgi Izajasza została przedstawiona od śmierci Jezusa na krzyżu. Dzieło to Mykietyn skomponował na zamówienie Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans. Utwór miał swoją premierę w 2008 r.
Być może jednym z najbardziej znanych utworów na temat zmartwychwstania Jezusa jest II Symfonia c-moll „Zmartwychwstanie” Gustava Mahlera.
Najsłynniejsze „Alleluja” w historii muzyki pochodzi natomiast z oratorium „Mesjasz” Georga Friedricha Haendla. Dzieło zostało skomponowane do tekstów Charlesa Jennensa, które powstały na podstawie protestanckiej Biblii Króla Jakuba oraz Modlitewnika Powszechnego. Haendel stworzył to oratorium w 24 dni. Prawykonanie odbyło się 13 kwietnia 1743 r. w Dublinie.
Reprezentatywnym dziełem mszalnym polskiego renesansu jest „Missa Paschalis” (Msza Wielkanocna) Marcina Leopolity. Jest to równocześnie najstarsza zachowana w całości pełnocykliczna msza polskiego kompozytora. Część „Agnus Dei” (Baranku Boży) z tej mszy jest najstarszym znanym przykładem sześciogłosu w muzyce polskiej XVI w. Msza Leopolity przeznaczona jest do wykonania wokalnego a cappella – bez towarzyszenia instrumentów.
Muzyka związana z Triduum Paschalnym weszła do kanonu utworów sakralnych – jest wykonywana nie tylko w okresie Wielkiej Nocy, lecz także w inne dni roku liturgicznego.
Na podstawie: PAP, inf. wł.
