Gość

Dla polskiej społeczności na Litwie rok 2012 był trudny, ale i przełomowy - to najczęstsza opinia w polskim środowisku na Litwie. Głównie chodzi o zwycięskie dla Akcji Wyborczej Polaków na Litwie wybory parlamentarne, udział w koalicji rządzącej i piastowanie kilku ważnych stanowisk w litewskim rządzie, a nawet w państwie.

"Mam pewną wizję, która chyba jest zbieżna zarówno z wizją premiera, jak i prezydent Grybauskaitė" - oświadczył po spotkaniu z prezydent Litwy Jarosław Niewierowicz, kandydat na ministra energetyki z ramienia Akcji Wyborczej Polaków na Litwie. "Rozmowę oceniam pozytywnie, myślę, że nasze opinie są zgodne" - dodał. 36-letni dyrektor spółki LitPol Link, powołanej do budowy polsko-litewskiego mostu energetycznego, był zadowolony z wyników rozmowy i w punktach przedstawił priorytety swojej wizji, wśród których znalazły się dwa transgraniczne projekty polsko-litewskie.

14 października Litwa przystąpi do wyborów parlamentarnych. Wybierze nowy parlament: 141-osobowy sejm, do którego połowa posłów jest wybierana w okręgach jednomandatowych, a połowa zdobywa mandat z listy partyjnej. Kilkoro litewskich Polaków startuje w tych wyborach z list partii ogólnolitewskich. Jednakże za reprezentanta tej społeczności uważana jest Akcja Wyborcza Polaków na Litwie - partia powołana w 1994 r., jako skrzydło polityczne Związku Polaków na Litwie, gdy organizacjom społecznym zakazano udziału w wyborach. Obecnie w Sejmie Litwy zasiada trzech posłów AWPL, wybranych w okręgach jednomandatowych na Wileńszczyźnie: Jarosław Narkiewicz, Michał Mackiewicz i Leonard Talmont. Reprezentacja ta mogłaby być większa, gdyby polskiej partii udało się pokonać próg wyborczy - na Litwie obowiązuje on także partie mniejszości narodowych i wynosi 5 procent dla partii i 7 procent dla koalicji.

"Niedużo jest miast na świecie, o których mogłabym powiedzieć "O, chętnie bym tu coś nakręciła!". Wilno do nich należy..." - przyznała w rozmowie z "Wilnoteką" Agnieszka Holland. Wpadła do Wilna dosłownie na 24 godziny, by w ramach XII Tygodnia Filmu Polskiego zaprezentować wileńskiej publiczności swój najnowszy film "W ciemnościach". Nie była to litewska premiera - wilnianie mogli już obejrzeć ten film wiosną, w ramach Festiwalu "Kino pavasaris". Dla Polaków z Wileńszczyzny była to jednak kolejna okazja, by przynajmniej na 2 godziny wybrać się w niezwykłą podróż do "tamtego" Lwowa. Jakże przypominającego "tamto" Wilno...

W dniach 14 i 15 września przed Ambasadą Litwy w Warszawie odbył się całodobowy protest przeciw łamaniu praw Polaków na Litwie. Organizatorem pikiety było Stowarzyszenie "Memoriae Fidelis" i Federacja Organizacji Kresowych. Pikietę poparło sześć polskich organizacji społecznych. To już kolejna akcja tych środowisk w Warszawie na rzecz polskiej mniejszości narodowej na Litwie. Pikietujący domagali się większej aktywności rządu Polski wobec Polaków na Litwie i ich sytuacji związanej m.in. z litewską ustawą o oświacie.

Odejście Kogoś, kogo "zdążyliśmy" jeszcze nagrać w naszej filmowej działalności ma także swoje symboliczne pożegnanie: zdjęcia wędrują na koniec archiwum – do tych wypowiedzi już nie będziemy często sięgali... Czasem jest to uczucie zakopywania skarbu, żal wymuszonego pożegnania i nadzieja, że ktoś kiedyś to odkryje i doceni. Rozmowa z Panią Stefanią była nagraniem dość przypadkowym – wpadliśmy do niej śladem bratanka, czyli Prezydenta RP, nie była przygotowana na długie zwierzenia, opisane zresztą w książce, jednak po godzinie wychodziliśmy z poczuciem, że w tej luźnej, niezobowiązującej rozmowie dotknęliśmy czegoś nieuchwytnego, ale żywego i bolesnego – naszego Losu. Losu całej społeczności – Polaków Litwy XX w. – ujętego w prostych, czasem nawet zbyt szczerych, dosadnych wspomnieniach i refleksjach, słowach i odczuciach...

Adam Michnik, eseista, dziennikarz, były działacz opozycyjny, a obecnie redaktor naczelny dziennika "Gazeta Wyborcza" przyjechał na Uniwersytet Wileński, by uczestniczyć w dyskusji na temat relacji polsko-litewskich. Debata z jego udziałem została zorganizowana przez Instytut Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego oraz Centrum Studiów Europy Wschodniej. Po stronie litewskiej gośćmi specjalnymi spotkania byli politolog i filozof prof. Alvydas Jokubaitis oraz poseł na Sejm RL, przewodniczący sejmowego Komitetu Spraw Zagranicznych Emanuelis Zingeris.

W Brukseli odbyło się pierwsze posiedzenie Komisji Petycji Parlamentu Europejskiego w sprawie dyskryminacji polskiej mniejszości narodowej na Litwie. Petycję złożył prawnik z Gdańska Tomasz Snarski. O tym, że problem jest naprawdę poważny, świadczyła chociażby obecność na sali przedstawicieli rządów Polski i Litwy. Zaraz po zakończeniu posiedzenia "Wilnoteka" poprosiła autora petycji o telefoniczny komentarz.

W minioną sobotę w obronie szkolnictwa mniejszości narodowych na Litwie reprezentacyjną ulicą Wilna, aleją Giedymina, przemaszerowało prawie 7 tysięcy osób. Demonstrację można by było uznać za wielce udaną, gdyby... Wygląda na to, że władze oświatowe nie mają najmniejszego zamiaru wsłuchiwać się w postulaty swych obywateli. Ostatnia akcja protestacyjna, jak i wcześniejsze, podobnie jak 60 tysięcy podpisów zebranych przed rokiem, nie robią żadnego wrażenia na litewskich urzędnikach. Padają wciąż te same hasła: Polacy nie chcą się uczyć litewskiego, Polacy chcą autonomii Wileńszczyzny (sic!), Polacy występują przeciw Litwie, Litewscy Polacy mają takie same warunki jak Litwini w Polsce. Do znudzenia, nic nowego. Ostatecznie, jeśli nawet polscy Litwini mają równie źle (a mają?), to zabiegajmy, by mieli dużo lepiej, a nie: Tamci mają źle, to niech litewskim Polakom też będzie gorzej. Pokrętna logika. Albo jej brak, bo jak porównywać dwie nieporównywalne społeczności, o różnej liczebności, uwarunkowaniach historycznych i społecznych...