Gość

Na zaproszenie Instytutu Polskiego w Wilnie na Litwie gościł absolwent Wydziału Operatorskiego Łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera - Waldemar Czechowski. Spotkanie z tym wybitnym dokumentalistą, wykładowcą akademickim, a etnografem z zamiłowania odbyło się w ramach Letniego Klubu Filmu Polskiego, którego tegoroczna edycja jest poświęcona dorobkowi słynnej łódzkiej uczelni.

Po II wojnie światowej, zsyłkach na Sybir i przymusowej repatriacji Wileńszczyzna niemal całkowicie została pozbawiona inteligencji. Polacy chcieli jednak kształcić dzieci w języku ojczystym - w tych trudnych czasach potrafili zachować polskość, mieli potrzebę dbania o zachowanie tożsamości narodowej. Nauczycieli brakowało, dlatego po zdaniu matury i ukończeniu rocznego kursu w Instytucie Doskonalenia Nauczycieli, młodzież podejmowała pracę w szkołach, jednocześnie studiując w Szkole Pedagogicznej w Trokach, w Instytucie Nauczycielskim w Nowej Wilejce. Od 1961 r. kadrę pedagogiczną dla szkół polskich na Litwie zaczął przygotowywać Wileński Instytut Pedagogiczny. Absolwentom ówczesnej polonistyki społeczność polska na Litwie zawdzięcza to, że udało się zachować na Litwie szkolnictwo polskie.

Informatyka, bezpieczeństwo narodowe, biofizyka, biotechnologie, ekonomia, prawo, inżynieria komputerowa, dziennikarstwo i komunikacja, mechatronika, automatyka i robotyka, architektura, chemia kosmetyczna - takie kierunki zamierzają studiować w Polsce maturzyści szkół polskich na Litwie. O stypendia rządu polskiego ubiegało się w tym roku 80 kandydatów. Połowa spośród nich stypendia ma już zapewnione, natomiast 15 kandydatów na kierunki medyczne czeka jeszcze egzamin w Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi. O wynikach rekrutacji, o tym, z czym maturzyści szkół polskich radzą sobie lepiej, z czym gorzej oraz o tym, jak przygotować się do testów, żeby dostać się na wymarzone studia - dyrektor Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej Bogusław Szymański.

Zrobiło się o nim głośno przed dwoma laty, gdy otrzymał pierwszą, ustanowioną właśnie Nagrodę "Solidarności". Teraz Litwa uhonorowała go doktoratem honoris causa Uniwersytetu im. M. Romera w Wilnie. W środowiskach, zajmujących się postsowieckim Wschodem i wśród samych Tatarów krymskich od lat jest uważany za jednego z głównych przywódców tego narodu i niekwestionowany autorytet, zarówno polityczny, jak i moralny. Legendy, którą został otoczony jeszcze w czasach ZSRR nie podważyła nawet jego późniejsza działalność polityczna w wolnej już Ukrainie. Przez lata przewodził Medżlisowi - swoistej radzie narodowej, sejmowi tatarskiemu, który na Krymie nabrał wymiaru lokalnego samorządu. Podczas otwarcia poświęconej mu wystawy w Sejmie Litwy skromnie stał w tłumie gości i delegatów Światowego Kongresu Tatarów Krymskich. Niewielki człowiek o wielkim sercu, które od zawsze jest ze swoim narodem i Ojczyzną, a ta ponownie przeżywa trudne chwile.

Szkoła Filmowa w Łodzi – jedna z najstarszych uczelni filmowych na świecie – w programie studiów kładzie szczególny nacisk na ćwiczenia praktyczne, kształcąc studentów w dziedzinie sztuki filmowej, telewizyjnej, fotograficznej oraz aktorskiej. Pytanie - kto ma szanse przejść rekrutację i dostać się na "najlepszą w każdym ujęciu" uczelnię filmową? Kto ma szanse być zauważonym i spośród setek osób zostać wybranym, by otrzymać status studenta Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi? W rozmowie z rektorem uczelni prof. dr hab. Mariuszem Grzegorzkiem dowiadujemy się: kto naprawdę może dostać się na łódzką filmówkę?

Już od prawie roku sprawy oświaty i szkolnictwa m. Wilna w swoim ręku dzierży wicemer Valdas Benkunskas. Pochodzący z Szyłokarczmy (lit. Šilutė) ambitny, niespełna 32-letni przedstawiciel konserwatystów-chadeków od 12 lat jest wilnianinem, a od 5 lat - radnym naszego miasta. Czy uosabia lokalną wersję "american dream" - "Lietuvio svajonė"? czy raczej "sapnas"? W pamięci wileńskich Polaków z pewnością zapisze się jako "ten, co szkoły polskie porządkował", w majestacie prawa i statystyk realizując marzenia kilku pokoleń swoich rodaków. Dziś pierwszy etap tej "reorganizacji" mamy już za sobą, kolejne - przed nami. Po "Konarskim" i "Leszczyniakach" trwają jeszcze sprawy "Lelewela" i "Syrokomli" (ostatnie dwie szkoły średnie w Wilnie!), a już są pomysły na szkoły podstawowe - na Lipówce i w Kolonii Wileńskiej, że ograniczę się do wspomnienia tylko szkół polskich.

W 1998 roku, kiedy położono kamień węgielny pod budowę Domu Kultury Polskiej w Wilnie, nie brakowało krytyki i kontrowersji, bo "za duży i zbyt kosztowny jak na potrzeby miejscowych Polaków", bo "kto będzie płacił za jego utrzymanie?", bo "miejsce nieatrakcyjne". Niedowiarki i krytycy muszą się dziś czuć zażenowani: DKP stał się prawdziwym Domem dla mieszkających w Wilnie Polaków, działa prężnie, w 100 procentach zarabia na swoje utrzymanie i... jest już za ciasny. O 15-letniej działalności i planach na przyszłość - dyrektor Domu Kultury Polskiej w Wilnie Artur Ludkowski.

Gdzie nocą 13 stycznia 1991 r. był ówczesny prezes Związku Polaków na Litwie? Czy obecna Pani Prezydent wówczas też wyskoczyła akurat na wieś, tak przy weekendzie? Dlaczego Wileńszczyzna nie wystawiła zbrojnych szeregów Samoobrony, czy raczej - Obrońców Wolności i czy bracia-Litwini byliby zadowoleni, gdyby takowe zaczęły powstawać? W jakim stopniu apele i odezwy polskich organizacji po sowieckiej agresji były w stanie poprawić wizerunek Polaków na Litwie wśród Litwinów, nadszarpnięty wszak powstrzymaniem się od głosu części polskich deputatów w historycznym głosowaniu 11 marca 1990 r.? Dlaczego Patriarcha Niepodległości po 25 latach nie uczestniczy w fetowaniu największej od prawie stu lat litewskiej wiktorii?

Wspieranie Polaków mieszkających na dawnych Kresach Rzeczpospolitej było częścią programu wyborczego PiS i - jak pokazuje rzeczywistość powyborcza - temat rodaków, którzy pozostali za wschodnią granicą jest też obecny w pracach nowego rządu, Sejmu i Senatu. Na jaką pomoc z Macierzy mogą liczyć Polacy na Litwie i jaki pomysł na poprawę stosunków polsko-litewskich mają aktualne władze Polski w rozmowie z Wilnoteką mówi poseł Artur Górski.