www.kurierwilenski.lt

Niezłomna wojowniczka o niepodległość Polski, legionistka, przemytniczka broni, pierwsza dama, działaczka społeczna, dama Orderu Virtuti Militari. To ona przekonała męża, by kobiety otrzymały pełne prawa wyborcze. Jej zasługi sprawiły, że rok 2023 uchwałą Sejmu RP ustanowiono Rokiem Aleksandry Piłsudskiej. Tym artykułem inaugurujemy w „Kurierze Wileńskim” nowy cykl historyczny o kobietach niepodległości.

Zdobywczynią tytułu „Polak Roku 2022” została dziennikarka i działaczka społeczna Krystyna Adamowicz. „W tym tytule jest zawarte całe moje życie” — nie kryła wzruszenia tegoroczna zwyciężczyni plebiscytu „Kuriera Wileńskiego”. Liczenie głosów kapituły i czytelników dziennika odbyło się w poniedziałek, 9 stycznia. Uroczysta gala odbędzie się 5 lutego o godz. 16 w Domu Kultury Polskiej w Wilnie.

Nie żyje znana polska dziennikarka i pisarka urodzona w Wilnie — Kira Gałczyńska-Kilańska. Odeszła 20 grudnia w wieku 86 lat. W 2015 r. mówiła w wywiadzie: „Wychowałam się w domu, w którym poezja była czymś zawsze niezmiernie żywym i z czym stale się obcowało. Poza tym dziecko z natury bardzo dobrze reaguje na abstrakcyjny dowcip. Łapie go w lot. Gdy czytałam »Siedmiu braci śpiących« Teatrzyku Zielona Gęś, to w ogóle mnie nie dziwiło, że ten ostatni się wyłamuje i »chrapie okropnie«. Tak miało być i to było śmieszne”.

Przez 400 lat Radziwiłłowie odgrywali ważną rolę polityczną w Wielkim Księstwie Litewskim i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, sprawowali najwięcej ważnych stanowisk, byli wojewodami, fundatorami kościołów, mecenasami sztuki. Nowym ambasadorem RP na Litwie będzie Konstanty Radziwiłł, który kończy urzędowanie jako wojewoda mazowiecki. Tymczasem Muzeum Dziedzictwa Kościelnego w Wilnie zaprasza na wystawę „Barbora etc.”. Poświęcona 500. rocznicy urodzin Barbary Radziwiłłówny ekspozycja czynna jest w dzwonnicy katedralnej.

Janina Zagałowa – jej życiem można by obdzielić kilka życiorysów. Historyk sztuki, przewodnik, ratowała Żydów w czasie wojny. Wilnianka, która po II wojnie światowej znalazła się w Polsce Ludowej. Mimo to nigdy nie zapomniała o wileńskich korzeniach. Położyła ogromne zasługi w przekazaniu Archiwum Filomatów polskim instytucjom.

Pochodzący z Drohobycza Bruno Schulz był wyjątkowym artystą: tworzył niepokojące grafiki i pisał tajemnicze opowiadania. Choć nie był przystojny i uchodził za brzydala, intrygował kobiety. Nigdy się nie ożenił. Był odludkiem cierpiącym na agorafobię. Towarzysko wycofany fascynował i przyciągał. W tym roku mija 130. rocznica urodzin i 80. rocznica śmierci tego wyjątkowego artysty, pisarza, malarza i grafika.

„Jest mi smutno, że muszę umierać. Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba”. Tak napisała Danuta Siedzikówna „Inka”, sanitariuszka wileńskiej brygady, w przesłanym siostrom grypsie z więzienia. Jest ona przykładem niezłomności, hartu ducha polskich kobiet, które walczyły z władzą komunistyczną instalowaną na sowieckich bagnetach. Wraz z innymi kobietami i mężczyznami tworzyły walczące z bolszewikami siły zbrojne Polski Podziemnej.

Osiemnastoletnia Czesława Wyrwasówna jest jedyną kobietą – łączniczką Armii Krajowej – która ma swój grób w wojskowej kwaterze na Rossie. Dziś już nikt nie pamięta, kim była i jak tragicznie zginęła pod Wilnem 78 lat temu wieczorem, w poniedziałek, 23 października 1944 r.

Kobiety służące w Wilnie w komórkach egzekucyjnych AK, w pionie Kedywu, spełniały istotne role wywiadowcze i łącznikowe. Zajmowały się obserwacją, prowadziły lokale kontaktowe, organizowały opieką medyczną, przenosiły broń i amunicję. „Sekcja Wywiadowcza – pisał szef tego pionu w komendzie okręgu mjr Kazimierz Radzikowski „Dąbek” – składała się przeważnie z niewiast”.