Własne

Hasło: Szukiszki, źródło: Wikipedia "W okresie niepodległej Republiki Litewskiej, korzystając z ustawy reprywatyzacyjnej pozwalającej na przenoszenie ziemi w zamian za znacznie mniejszy obszar pod Kownem, Vytautas Landsbergis, symbol niepodległej Litwy, otrzymał 9-hektarowy las położony w Szukiszkach". (Dop. autorski: Las na Wileńszczyźnie, o którego zwrot w ramach zwrotu mienia zagrabionego przez sowietów ubiegało się kilku litewskich Polaków). Wycofam każde swoje słowo, jeśli w książce "Nasz patriotyzm, ich szowinizm?", wywiadzie rzece przeprowadzonym przez dyplomatę (notabene wciąż pracownika polskiego MSZ) Mariusza Maszkiewicza z Vytautasem Landsbergisem, padnie choć jedno zdanie o konstrowersyjnym przeniesieniu ziemi przez V. Landsbergisa. Bo powiem szczerze, bardzo w to wątpię. Przy całym szacunku dla obu rozmówców.

Zbliża się Dzień Wszystkich Świętych, a następnie Zaduszki. Dni pamięci o tych, którzy odeszli, których już nie ma wśród nas. Polska tradycja nakazuje odwiedzać w te dni groby bliskich, zapalać znicze, składać wieńce i kwiaty. Z kolei litewskie tradycje Zaduszek, głównie wspólne spożywanie potraw i palenie ognia, sięgają czasów pogańskich. Do dziś w zwyczajach zaduszkowych Litwy można się dopatrzyć się elementów ludowego obrzędu Dziadów, opisanego przez Adama Mickiewicza.

Litwini przez jeden dzień mieli nową bohaterkę narodową. Polkę. Jej heroizm opisywały wszystkie litewskie media. Cytowano, powielano. Szczególnie stwierdzenie o polskim skansenie, które głęboko zapadło w umysły czytelników. O autorce zaraz zapomniano, ale że Polska się ocknęła – powtarzano przez kolejny tydzień. Maria Wiernikowska i jej dzieło pod gromkim tytułem „Polski skansen na Litwie” to odpowiedź na zapotrzebowanie litewskiej racji stanu, urażone ambicje własne, a może silenie się na oryginalność. Jakiekolwiek były tego powody, od dziennikarki takiej rangi oczekiwałabym więcej. Przede wszystkim rzetelności. Pani Wiernikowska może widzieć, co chce i jak chce. To jej prawo. Miała pecha, nie spotkała prawdziwych Polaków, nie udało jej się (albo nie chciała) z nimi porozmawiać, wysłuchać ich racji. Widziała co widziała. Socjologiczny obraz całych wielonarodowościowych i wielokulturowych Solecznik zbudowała na podstawie jednego wypadu do sklepu po bułki.

Obowiązkowa matura z języka polskiego? Bardzo możliwe, dlaczego nie! Przedstawiciele rodziców w komisji oświatowej? Ależ oczywiście, jak najbardziej. Aż po pięciu z każdej strony. Mniejsza liczba uczniów przy kompletowaniu klas? Do przyjęcia. Ocena pracy komisji oświatowej? Najlepsza z możliwych... Wszystko to pada z ust członków litewskiego zespołu w międzyrządowej komisji oświatowej, głównie z ust przewodniczącego litewskiego zespołu Vaidasa Bacysa... ...Skoro jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle? Dlaczego poproszono, by na końcową wersję komunikatu garstka dziennikarzy czekała do dziesiątej wieczór, a i tak otrzymała go po północy. Znów cyzelowano tekst. Z niedużą przerwą na kolację.

Katedra, ulica Zamkowa, Uniwersytet Wileński, uliczki Skopówka i Szklana, kościól św. Michała i dawny klasztor sióstr klarysek. Na koniec Barbakan z mitycznym Bazyliszkiem. Historyczne postacie, budynki, dzieła sztuki trafiły na stronice powieści „Silva rerum”, której autorką jest Kristina Sabaliauskaitė. Powieść od momentu wydania cieszy się niezmienną popularnością, co skłoniło autorkę do przygotowania tematycznej wycieczki po Wilnie, śladami bohaterów. Tak jak Londyn i Paryż można zwiedzać za bohaterami „Kodu Leonarda da Vinci” Dana Browna, tak od lipca tego roku wileńskie zaułki można przemierzać śladem postaci z „Silva rerum”. Ta wycieczka tematyczna na trwałe zagościła w ofercie Wileńskiego Centrum Informacji Turystycznej. Podczas pierwszej przewodnikiem była sama Sabaliuskaitė.

Wiele się teraz mówi o polskiej oświacie na Litwie i o rzekomych kłopotach, jakie litewscy Polacy mają z opanowaniem języka państwowego. Uważam, że niektóre poprawki tej ustawy faktycznie krzywdzą nasze dzieci, a już najbardziej ujednolicenie egzaminu z litewskiego. Ponoć ma to polepszyć znajomość tego języka wśród nie-Litwinów. Jako lituanistka z zawodu i wykształcenia mogę zdecydowanie stwierdzić: niewiele polepszy, ale na pewno pogorszy wyniki naszych dzieci na maturze. Może przez pierwsze kilka lat będą jakieś ulgi, ale potem - nie ma cudów. Są natomiast różne metody pedagogiczne, by usprawnić naukę języka litewskiego w ramach obecnego systemu, tylko czy władzom naprawdę na tym zależy?

Lody ruszyły, panowie przysięgli!, jak mawiał Ostap Bender. Obserwując ostatnio rozmaite reakcje po polskiej i litewskiej stronie najbardziej uderza fakt, że tysiące przeciętnych obywateli dwóch bratnich od wieków narodów nagle spojrzało na siebie z przerażającym zdumieniem, jakby właśnie wyrwano ich z letargu! Co się dzieje??? W ostatnich tygodniach najczęstszym pytaniem, jakie zadawali mi znajomi Litwini z Litwy i Polacy z Polski, było: Nie wierzę już politykom ani mediom, powiedz, o co tak naprawdę chodzi? I jak w dwóch słowach rozsupłać ten żmut pod nazwą "Wileńszczyzna"? Postanowiliśmy więc w nowym roku szkolnym uraczyć naszych czytelników nowym cyklem felietonów "PL.LT". Czyli coś o kimś na styku Polski i Litwy, jednym słowem o Polakach na Litwie. Ostatnio modne są te skróty, zaczerpnięte z dróg, a upowszechnione w Internecie, różne LT.United czy Tożsamość.LT. Piszący o mieszkańcach Wileńszczyzny często dość już mają lawirowania między określeniami "Polak na Litwie" czy "litewski Polak", więc dla uproszczenia - PL.LT i już. Ponadto mamy już do czynienia z nowym zjawiskiem społecznym, kulturalnym i narodowym, jak pokolenie PL.LT - pokolenie młodych Polaków Wileńszczyzny, które wyrosło i ukształtowało się w wolnej Litwie, i często już nie może zrozumieć nawet swoich rodziców lub dziadków, którzy często wciąż hołdują "zakazanej polskości" z czasów ZSRR, i w XXI w. wydają się rozbrajająco anachroniczni... Kiedyś do tego wątku powrócę.

W przeddzień 1 września minister oświaty i nauki Litwy Gintaras Steponavičius wysłał do rodziców dzieci uczących się w szkołach nielitewskich ponad 26 000 listów - po polsku, rosyjsku i białorusku. Tłumaczy w nich zmiany, jakie nowa ustawa o oświacie wprowadza w programie naucznia szkół mniejszości narodowych. Pod hasłem wzmocnienia nauczania języka litewskiego szkoły te będą odtąd prowadziły nauczanie dwujęzyczne, a w klasach przedmaturalnych i maturalnych Polacy będą się uczyli języka litewskiego według tych samych programów co Litwini uczący się języka ojczystego. Minister Steponavičius apeluje w liście o spokój i zrozumienie. Wprowadzone pomimo protestów Polaków i Rosjan zmiany tłumaczy troską o dobro dzieci. List ten odbił się szerokim echem w środowiskach mniejszości narodowych. Dziś zamieszczamy jedną z odpowiedzi, przesłanych ministrowi w dniu obchodzonego właśnie na Litwie Święta Wiedzy.

Od 1 lipca Unia Europejska płynie pod polską banderą, tak będzie przez najbliższe pół roku. Dokładnie za dwa lata, w lipcu 2013 pałeczkę Przewodnictwa w Radzie UE przejmie Litwa. Prezydencja daje duże możliwości, jest szansą i wyzwaniem. Jednak hasło "unijnej Prezydencji" często brzmi jak pusty slogan. Co warto wiedzieć, by móc oceniać to, co się będzie działo przez najbliższe 6 miesięcy?