Własne

Po ukazaniu się na Litwie informacji o planach budowy w Wilnie nowej świątyni pod wezwaniem błogosławionego Jana Pawła II zawrzało. Wydawałoby się, że tak szczytny cel, jakim jest budowa świątyni, tym bardziej w hołdzie człowiekowi, który wielbił Litwę i wspierał, a który dotychczas nie doczekał w Wilnie żadnego godnego upamiętnienia (bo za taki nie może raczej uchodzić skwer im. Jana Pawła II, a tak naprawdę parking samochodów i autobusów przy kościele św.św. Piotra i Pawła w Wilnie) wywoła jedynie radość. Okazuje się jednak, że mylne to przypuszczenie. Najpierw zawrzało w środowisku architektów. Na portalu pilotas.lt - litewskim portalu zajmującym się kwestiami architektury - ukazał się list otwarty, długi, pełen żalu i zarzutów, podpisany jako RŪP-OR, jak tłumaczy redakcja portalu, zaangażowanej "młodzieżówki" środowiska litewskich architektów.

W kwietniowym numerze wysokonakładowego miesięcznika "Historia Do Rzeczy" ukazał się wywiad z redaktorem naczelnym kwartalnika historycznego "Karta", Zbigniewem Gluzą dotyczący historii wzajemnych stosunków polsko-litewskich w XX w. Przyznam, że wypowiedź naczelnego "Karty" i niektóre tezy, jakie w niej zawarł, wprawiły mnie w osłupienie.

Urodziłem się w Wilnie w roku 1927. Ojciec mój pochodził z Ziemi Mińskiej, matka z Ziemi Święciańskiej. Dzieciństwo spędziłem nad Żejmianą i Łokają. Bywałem często w Santoce u cioci Emilii. Wilno, Lida i Nowogródek to miasta mego dojrzewania. W Polsce mieszkam od roku 1945. Studia na wydziale malarstwa w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, potem Łódź i Warszawa. Pracowałem we wszystkich dziedzinach sztuk wizualnych. Dużo podróżowałem po Azji. W latach 1982-1984 prowadziłem dla Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku pracownię graficzną. Po powrocie z USA zbudowałem dom na Ziemi Sejneńskiej nad Czarną Hańczą. Hoduję konie arabskie. Miałem wiele wystaw w wielu krajach. Mam przyjacielskie związki z działaczami, naukowcami i artystami z Litwy. Zorganizowałem pierwszą w wolnej Litwie wystawę własną w Muzeum Čiurlionisa w Kownie, Muzeum Fotografii w Szawlach i w Muzeum w Druskiennikach oraz kilka wystaw w Wilnie w Galerii "Arka" i w Centrum Rzeźby u Vildziunasów, z którymi mam stały kontakt roboczy. Cykl moich rysunków do "Wierszy ostatnich" Czesława Miłosza był pokazywany w Kownie i w Wilnie. Organizowałem plenery międzynarodowe na Suwalszczyźnie z udziałem malarzy i rzeźbiarzy litewskich. Opracowałem scenografię do opery "Orfeusz i Eurydyka" dla Litewskiej Opery Narodowej w Wilnie. Wspólnie z Miłoszem i Venclovą byłem inicjatorem i autorem monumentalnej "Księgi Wielkiego Księstwa Litewskiego".

Niedawno minęła 16. rocznica śmierci Wacława Religioniego. Należał on do grona tych ludzi, którzy mimo iż przez całe swoje życie wykazywali się odwagą, niezłomnością i niebywałą wręcz siłą charakteru, a w godzinie próby dziejowej także wielkim patriotyzmem, to historia o nich głucho milczy.

Czy będzie stereotypowo? Tak, bardzo. Kiedy łączymy słowa „Rosja” i „wódka” zawsze tak jest. Machnijmy jednak na to ręką, w końcu nie o politykę tu chodzi, a o kuchnię. Kuchnia tradycyjna zawsze jest stereotypowa. Mieszkańcy Wilna chętnie jedzą sushi, pizzę i kebaby, jednak turystów przekonujemy, że naszym ulubionym smakiem są cepeliny ze skwarkami, kołduny i świńskie uszy. I dobrze. Świętości nie mogą się zmieniać tak szybko jak moda. Przyjrzyjmy się więc świętej sztuce zakąszania, opisanej w książce „Smak Rosji. Zakąski do wódki”.

Od soboty Czesi mają nowego prezydenta elekta. Został nim, określany jako kandydat lewicy, Milosz Zeman, który w drugiej turze wyborów prezydenckich pokonał liberalnego centrystę i spadkobiercę polityki Vaclava Havla, Karla Schwarzenberga różnicą 9. procent głosów. Bezpośrednie wybory na urząd prezydenta Republiki Czeskiej odbywały się po raz pierwszy w historii tego kraju i wzbudziły ogromne zainteresowanie Czechów.

Legenda Powstania Styczniowego towarzyszyła mi od najmłodszych lat. Mogę właściwie powiedzieć, że etos walk 1863 r. miał istotny wpływ na kształtowanie się mojej dziecięcej osobowości i zapewne późniejsze, dojrzałe już wybory oraz postawy. Stało się tak przede wszystkim za sprawą mojej prababki Marii, urodzonej w drugiej połowie XIX w., dla której z kolei pamięć powstania była żywa i przeplatała się z obrazami jej dzieciństwa i rodziców. Pamiętam dokładnie wielkie wrażenie, jakie wywarły na mnie opowieści, które snuła w kuchni - przy węglowym piecu - w czasie mroźnej zimy. Wsłuchany wówczas w jej słowa i wpatrzony w zawsze smutne, niebieskie oczy, dowiedziałem się po raz pierwszy o powstańczym Naczelniku Ziemi Lidzkiej - Ludwiku Narbucie - i jego wiernym podkomendnym, a moim prapradziadku Stefanie Hubarewiczu.

Minęła kolejna rocznica urodzin Józefa Piłsudskiego. Z tej okazji redaktor Walenty Wojniłło przypomniał arcyciekawy wywiad, jakiego udzielił przed 5. laty litewski historyk Alfredas Bumblaskas. Wypowiedź ta wzbudziła wówczas wśród społeczeństwa litewskiego wiele kontrowersji. Doleję i ja oliwy do ognia, choć myślę, że tym razem wywołam emocje raczej u polskiego odbiorcy.

Na Litwie zaprzysiężono nowy sejm, ale w tej uroczystości - po raz pierwszy w historii kraju - nie uczestniczyła jego prezydent. To nie pierwsze radykalne posunięcie Dalii Grybauskaitė. Zaraz po zaprzysiężeniu na urząd prezydenta w 2009 r. demonstracyjnie zrezygnowała z wizyty w Polsce. Ba, prezydent nadal uparcie nie lubi odwiedzać kraju swego przodka. Nie chce i już, a co z tego wynika, wszyscy wiedzą doskonale. Czyżby scenariusz polityki zagranicznej miał być powielany w polityce wewnętrznej? Niefortunnie się składa, że prezydent Litwy zawsze znajdzie przedmiot i podmiot sporu, nawet jeśli go nie ma, i to sporu gwałtownego. Na razie w spokoju zostawia Akcję Wyborczą Polaków na Litwie. Cisza przed burzą? Teraz raczej ma innych chłopców do bicia.