Własne

Józef Kwiatkowski zachował stanowisko prezesa Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie "Polska Macierz Szkolna". Za ciągłością prezesury 73-letniego J. Kwiatkowskiego opowiedziało się 182. delegatów konferencji sprawozdawczo-wyborczej stowarzyszenia. "Za" głosowało 182. kandydatów, 7. powstrzymało się od głosu, brak było osób opowiadających się przeciw. Prezes Kwiatkowski - nieprzerwanie od 22. lat - reprezentuje jedną z największych polskich organizacji społecznych. Obecna 7. kadencja prezesa potrwa kolejne 4 lata. Równolegle wybrano 20-osobowy zarząd organizacji.

Wzbogaciło się Wilno o kolejne o nim albumy. W piątek, 25 stycznia, odbyła się prezentacja dwóch polskich wydań albumowych: "Wilno po polsku" i "Pejzaż Wilna. Wędrówki fotografa w słowie i w obrazie" Jana Bułhaka. Oba albumy wydało Wydawnictwo Polskie w Wilnie "Magazyn Wileński".

Tuż przed świętami TVP Polonia otrzymała zaskakujący "prezent": decyzję o cofnięciu, a raczej drastycznym zmniejszeniu wsparcia finansowego od polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W minionym tygodniu miała zostać przedłużona umowa o współpracy między MSZ a TVP, jednak w ostatniej chwili ministerstwo wycofało się z wcześniejszych ustaleń i zaproponowało Telewizji Polonia pięciokrotnie mniejszą kwotę. Jeżeli nie uda się osiągnąć nowego porozumienia, prawdopodobnie już od stycznia TVP Polonia będzie musiała wstrzymać produkcję własnych audycji, a jeśli nie ulegnie poprawie także sytuacja finansowa TVP - program dla Polonii i Polaków za granicą może zniknąć z eteru! Dla Polaków na Litwie oznacza to, że - jak za sowieckich czasów - zostaną pozbawieni możliwości oglądania Telewizji Polskiej.

Minął jubileusz 35-lecia "Świtezianki", uczczony widowiskiem historycznym "Ze starej fotografii", którego nie powstydziłby się zespół dorosłych ani nawet zespół zawodowy. Świetny pomysł, niezła realizacja, dużo dziecięcego naturalnego wdzięku, autentyczna młodzieńcza szczerość i ogrom zaangażowania autorów widowiska wpłynęły na to, że półtorej godziny minęło widzom szybko i mądrze. Przed kilku laty pojawiły się wątpliwości, czy warto i ileż można inwestować w folklor. Rozważania wydawały się dość rozsądne, coraz mniej ludzi czuło w tym bluesa, młodzi nie chcieli, a starsi już nie mogli. Zaangażowanie w ludowość stawało się bardziej "obciachem" niż nobilitacją.

Często zastanawiałem się, czy trudniej żyć osobom, które znając, dajmy na to, pięć języków, w żadnym z nich nie mają nic ciekawego do powiedzenia, czy też ludziom, którzy mają wiedzę i ciekawe przemyślenia, ale nie władają żadnym językiem obcym i w związku z tym nie mogą przekazać swoich wiadomości innym. Myślę, że obie grupy (mało inteligentni poligloci i "niemi") muszą czuć się samotnie. Jednak ostatnio "przygoda", jakiej doświadczyłem z obywatelem Republiki Litewskiej w roli głównej, zbliża mnie do tezy, że "niemi" są bardziej poszkodowani. Są niemal jak inwalidzi.

Dwudziesty wiek był dla Polski i Polaków najtragiczniejszym stuleciem w dziejach. Nie mam co do tego żadnych wątpliwości. Myślę, że przyszli historycy, chłodno ważąc swe oceny historii Polski, będą, i to już niebawem, minione stulecie oceniać jako czas wielkiej katastrofy. Istna hekatomba krwi inteligencji polskiej. Wysiedlenia i wypędzenia ocalałych. Zmiany granic. Niewyobrażalne cierpienia dumnych i dzielnych Polaków. Później sowietyzacja dusz i kołchozacja, a w konsekwencji głęboka zmiana mentalności „nowych Polaków”. To wszystko stało się udziałem mojego narodu. Niemniej, pośród szeregu dramatycznych klęsk w poprzednim wieku, odnieśliśmy, my - Polacy, jedno wielkie zwycięstwo. Obroniliśmy naszą niepodległość i pobiliśmy bolszewików w 1920 r. Bez tego w ogóle nie byłoby Polski, a niewykluczone, że nie pisałbym moich tekstów w języku polskim. Jeśli w ogóle dane byłoby mi się urodzić. Myślę, że niewielu jednak wie, że pierwsze strzały tej zwycięskiej wojny rozległy się w Wilnie. A pierwszymi, którzy chwycili za broń, byli polscy żołnierze ochotnicy z Wileńszczyzny.

Ochłonąwszy nieco z miłego oszołomienia, jakie wywołało u mnie ogłoszenie wyników pierwszej tury wyborów parlamentarnych i historyczny sukces AWPL, postanowiłem pogrzebać w starych książkach, dokumentach i gazetach, aby zobaczyć, jak głosowali wilnianie w przeszłości. Ale nie tej bliskiej, dotyczącej ostatnich 20. lat, demokracji w Republice Litewskiej, tylko odległej, przedwojennej. Wyniki tego grzebania w szpargałach historii, czyli jak fachowo się to nazywa kwerendy archiwalno-bibliotecznej, zaskoczyły mnie na tyle, że wpadłem na pomysł podzielenia się swoją wiedzą z czytelnikami "Wilnoteki". Uprzedzam od razu, że nie zamierzam zanudzać drogich czytelników streszczaniem przebiegu wszystkich kampanii i wyników wyborów parlamentarnych i samorządowych w Wilnie i na Wileńszczyźnie w czasach II Rzeczpospolitej.

Wiktor Orban, premier Węgier, powiedział jakiś czas temu, a mówił to z goryczą, że jest tylko jeden naród w Europie, który graniczy sam ze sobą. Są to Węgrzy. Faktycznie Węgrów z Węgier rozdzielają granice z rodakami ze Słowacji, z Rumunii, Serbii, Ukrainy, ba, z Austrii nawet. Wszędzie tam mieszkają oni zwarcie i jest ich naprawdę dużo. Po drugiej stronie tych obrzydliwych słupów granicznych żyją setki tysięcy, nawet miliony Madziarów, którym odebrano prawo do bycia w ojczyźnie.

Często piszemy o polskiej kuchni kresowej, której specjałów można skosztować na różnego typu festynach w Wilnie i okolicach. A co z kuchnią litewską? W jakich potrawach litewskich rozsmakowali się obcokrajowcy? Cepeliny, kołduny, bliny i barszcz. A może jeszcze coś?