Tadeusz Andrzejewski

W 70. rocznicę rozpoczęcia masowych mordów na Żydach i Polakach w czasie II wojny światowej w wileńskich Ponarach, Instytut Pamięci Narodowej (na zamównienie polskiego MSZ) wydał opracowanie upamiętniające to tragiczne wydarzenie, zatytułowane „Ponary – miejsce ludzkiej rzezi”. Wydana w Polsce po polsku, litewsku i angielsku publikacja natychmiast została na Litwie ostro skrytykowana przez media i polityków. Portal Delfi uznał wręcz, że historyczne opracowanie jest kolejnym „dolaniem oliwy do ognia” w konflikcie polsko-litewskim, za którym stoi szef polskiego MSZ-u Radosław Sikorski. Głos w sprawie, niemal natychmiast, zabrał też litewski URM-as, który zapowiedział wnikliwe przestudiowanie pracy historyka IPN prof. Piotra Niwińskiego, w której „widzi bardzo dużo przeinaczeń”. Kolegę po fachu, bez żadnych zahamowań, skrytykował też historyk z wykształcenia, poseł na Sejm RL Arvydas Anušauskas. Zarzucił on Niwińskiemu m. in. posługiwanie się „arsenałem KGB”, gdyż polski historyk napisał, że w czasie wojny Litwa wiązała odzyskanie swej niepodległości z III Rzeszą (co jest, nawiasem mówiąc, empirycznym faktem). Symptomatyczne, że Anušauskas w swym długim komentarzu na temat publikacji tylko jednym zdaniem, jakby półgębkiem, napomknął, iż Litwa uznaje rzeź w Ponarach oraz udział w niej Litwinów, a Delfi cytując urywki opisujące zbrodnie litewskich kolaborantów za każdym razem obwarowywała je słówkami „rzekomo” czy „jakoby”.

Tomas Venclova, najbardziej znany na świecie litewski dysydent, intelektualista, poeta, wznowił ostatnio dyskusję na temat stanu współczesnej litewskiej elity. W obszernym tekście, który niedawno ukazał się w "The Economist" pod sugestywnym tytułem "Duszę się", nie szczędzi dzisiejszej litewskiej elicie politycznej i intelektualnej najtęższych batów. Nie tylko krytykuje i wyśmiewa jej prowincjonalizm, zaściankowość, zamknięty nacjonalizm, urojone narodowe strachy i lęki, ale też wskazuje na źródła tak nieprzeciętnej – jeżeli spojrzymy na współczesną Europę – witalności wśród Litwinów.

Jest koniec czerwca. Czas urlopów i wyjazdów. Zamierzam z tego czasu i, mam nadzieję, letniej aury skorzystać. Wrócę na Litwę gdzieś przed świętem koronacji Mendoga. Z tego powodu nieco z wyprzedzeniem kreślę słów kilka na temat bitnego litewskiego monarchy.