Władysław Korkuć - świadek obrony Wilna we wrześniu 1939 r.

Władysław Korkuć miał zaledwie 11 lat i należał do młodszego harcerstwa, kiedy Wilno doświadczyło inwazji wojsk radzieckich. Tamte dni pamięta do dziś. Po wycofaniu się z Wilna regularnych jednostek Wojska Polskiego to właśnie wileńska młodzież - harcerze, gimnazjaliści, studenci - wraz z pozostałymi żołnierzami zawodowymi, wbrew rozkazowi, była w pierwszych szeregach obrońców miasta przed sowieckim najeźdźcą. Dzięki nim wielokrotnie przeważające siły Armii Czerwonej nie zdołały z marszu zająć Wilna. Władysław Korkuć opowiadał w jednym z wywiadów: „Ten zbrojny opór uratował polski honor Wilna. W naszym mieście na Sowietów nie czekały triumfalne bramy i transparenty, czerwone flagi i miejscowa ludność entuzjastycznie witająca czerwonoarmistów z kwiatami. Wilno przywitało Sowietów kulami i pociskami”.

17 września, gdy Armia Czerwona przekroczyła wschodnie granice Polski, w Wilnie było około 14 tysięcy polskich żołnierzy i oficerów. Miasto, które wówczas stanowiło zaplecze frontu walki z Niemcami, nie było jednak przygotowane do skutecznej obrony od wschodu. Większość bojowych jednostek wileńskiego garnizonu walczyła na froncie zachodnim. Brakowało ciężkiej artylerii, moździerzy, lotnictwa. Pierwsze walki z nacierającymi sowieckimi oddziałami wybuchły późnym popołudniem 18 września. „Miasto natychmiast się wyludniło. W kilku dzielnicach było słychać intensywną strzelaninę. Już wieczorem z kolegami z harcerstwa próbowaliśmy przedostać się na Górę Bufałową. Wiedzieliśmy, że właśnie tam bronią się harcerze ze starszych roczników oraz oficerowie, którzy wbrew rozkazom pozostali w mieście. Jednak strzelanina w okolicach Góry Bufałowej z obydwu stron była tak intensywna, że nie było mowy, aby się przedostać do jej obrońców. Walki o miasto trwały przez całą noc i dopiero nad ranem obrońcy zostali rozpuszczeni po domach” - opowiadał Władysław Korkuć.

Najbardziej symboliczna podczas walk o Wilno była obrona mauzoleum z sercem marszałka Józefa Piłsudskiego na cmentarzu na Rossie. Wojskowa warta honorowa przy mauzoleum została zdjęta 13 września. Żołnierzy przy grobie zamieniła młodzież z Przysposobienia Obronnego oraz harcerze. Jednak 18 września młodzież na cmentarzu zamienili żołnierze KOP. Już wieczorem rozpoczęli walkę z radzieckimi oddziałami pancernymi. Ślady po niej pozostają do dzisiaj na cmentarnych nagrobkach. Walki na Rossie wznowione zostały ranem 19 września. Sowietom udało się okrążyć obrońców cmentarza, a ich dowódca, major Sylwester Krassowski wydał rozkaz wycofać się na własną rękę.   

19 września rozpoczęła się sowiecka okupacja Wilna i Wileńszczyzny. Władysław Korkuć, pytany, dlaczego w tej beznadziejnej - z ponktu widzenia wojskowych - sytuacji Wilno, a zwłaszcza wileńska młodzież, poderwało się do walki z wielokrotnie przeważającymi siłami Armii Czerwonej, odpowiada: „Tak byliśmy wychowani. Inaczej po prostu nie mogło być. Również 18 i 19 września stały się dla polskiej młodzieży Wilna wielką lekcją patriotyzmu. Została przegrana bitwa, ale nie wojna. Wiedzieliśmy, że będziemy walczyć o wolność”.

Na podstawie: rp.pl, inf.wł.