Witold Gombrowicz mógł otrzymać Nagrodę Nobla w 1969 roku
Upublicznione z początkiem stycznia dokumenty z obrad Komitetu Noblowskiego wskazują, że kandydaturę Witolda Gombrowicza w 1969 roku zgłosił polski krytyk i teoretyk teatru, wykładowca Uniwersytetu Yale Jan Kott.
O tym, że W. Gombrowicz był traktowany jako jeden z faworytów, świadczy opracowanie eksperckie zlecone przez Akademię Szwedzką teatrologowi Perowi Erikowi Wahlundowi na temat twórczości „czterech wielkich dramaturgów”. Do tego grona oprócz Polaka zaliczono także Samuela Becketta, Eugene'a Ionesco oraz Jeana Geneta.
Ze sprawozdania z posiedzenia Komitetu Noblowskiego z 18 września 1969 roku wynika, że z powodu śmierci W. Gombrowicza (24 lipca tego samego roku) jego kandydatura została pominięta przy tworzeniu tzw. krótkiej listy. Wśród faworytów wskazano S. Becketta, Patricka White'a oraz Claude'a Simona (doczekał się Nobla w 1985 roku).
Dokumenty pokazują, że wśród członków Akademii Szwedzkiej przy wyborze S. Becketta nie było zgodności. Przewodniczący Komitetu Noblowskiego Anders Oesterling zgłosił zastrzeżenia, opisując twórczość irlandzkiego dramaturga jako „negatywną i mającą depresyjny charakter”. W zamian forsował on kandydatury Francuza Andre Malraux, Brytyjczyka Grahama Greene'a, a także Włochów Giuseppe Ungarettiego oraz Eugenia Montalego (mieli podzielić nagrodę).
Innymi nominowanymi Polakami do Nagrody Nobla w 1969 roku byli: Jerzy Andrzejewski (propozycja prof. Kristine Heltberg z Uniwersytetu w Odense) oraz Jarosław Iwaszkiewicz (zgłoszony przez prof. Józefa Trypućkę z Uniwersytetu w Uppsali).
Twórczość J. Andrzejewskiego doceniono za walory dokumentacyjne w powieści „Popiół i diament”, ale członkowie Akademii Szwedzkiej uznali, że to za mało na nagrodę tej rangi. Natomiast pisarstwo J. Iwaszkiewicza eksperci ocenili jako „zbyt klasyczne”.
Witold Gombrowicz (1904–1969) zaliczany jest do grona najwybitniejszych polskich pisarzy XX wieku. Jego twórczość cechuje głęboka analiza psychologiczna człowieka jako uwikłanego w spuściznę kultury i w relacje z innymi ludźmi, analiza tożsamości jednostki w interakcji z innymi, problemu niedojrzałości i młodości, ról klasowych, a także poczucie absurdu, obrazoburstwo względem przyjmowanych przez społeczeństwo tradycyjnych wartości, antynacjonalizm i krytyka romantyzmu. Jest autorem kilku powieści i trzech dramatów. Jego książki były tłumaczone na wiele języków, w tym na litewski.
Na podstawie: PAP, pl.wikipedia.org, inf. wł.
