Wilno: rozpoczynają się uroczystości w Ponarach
Ponary to symbol Holokaustu na Wileńszczyźnie, miejsce masowych mordów ludności żydowskiej dokonywanych przez Niemców przy współudziale litewskich kolaborantów – tzw. strzelców ponarskich, szaulisów z Oddziału Specjalnego (Ypatingasis būrys). Szacuje się, że zamordowano tam w masowych egzekucjach ok. 70 tys. osób pochodzenia żydowskiego.
Wśród ofiar byli też Polacy. Według szacunków Stowarzyszenia Rodzina Ponarska – nawet kilkanaście tysięcy. Podobnie jak na innych okupowanych terenach, najczęstszymi ofiarami była polska inteligencja, duchowieństwo katolickie i młodzież, zwłaszcza harcerze, a na Litwie – członkowie młodzieżowej organizacji konspiracyjnej Związek Wolnych Polaków.
W nocy z 16 na 17 września 1943 roku w Wilnie zatrzymano 140 polskich zakładników w odwecie za wykonania przez ruch oporu wyroku śmierci na funkcjonariuszu litewskiej policji bezpieczeństwa i agencie Gestapo. Następnego dnia w Ponarach rozstrzelano 10 z nich, m.in. wybitnego prof. Mieczysława Gutkowskiego, wykładowcę prawa skarbowego na Uniwersytecie Stefana Batorego oraz światowej sławy lekarza, prekursora polskiej onkologii, dziekana wydziału lekarskiego USB prof. Kazimierza Pelczara.
Kapłan-męczennik z kościoła pw. Ducha Świętego
Rok wcześniej, w maju 1942 r. męczeńską śmierć w Ponarach poniósł proboszcz kościoła pw. Ducha Świętego w Wilnie ks. Romuald Świrkowski. Przed wojną kapłan znany był z zaangażowania społecznego: organizował działalność charytatywną, aktywizował młodzież, popularyzował prasę katolicką. W 1936 r. został sekretarzem Akcji Katolickiej w archidiecezji wileńskiej.
Po wybuchu wojny abp Romuald Jałbrzykowski mianował go wysłannikiem kurii do kontaktów z Komendą Okręgu Związku Walki Zbrojnej. Następnie ks. Świrkowski objął stanowisko proboszcza dominikańskiego kościoła Świętego Ducha, położonego w centrum Wilna, niedaleko getta. Włączył się w ratowanie ludności żydowskiej pomagając w organizowaniu bezpiecznego schronienia.
Aresztowany w styczniu 1942 r. przez Niemców, został poddany brutalnym torturom. Rozstrzelano go w Ponarach wraz z dużą grupą młodzieży 5 maja 1942. Miał 56 lat.
O jego męczeństwie pamiętają wileńscy Polacy, zwłaszcza gromadzący się na msze święte w dominikańskim kościele Ducha Świętego, jedynym kościele w Wilnie, gdzie msze są odprawiane tylko w języku polskim. W niedzielę, 24 września, zostanie tu odprawiona Eucharystia w intencji ofiar ponarskich, po której zostaną złożone kwiaty przy tablicy upamiętniającej kapłana-męczennika.
Uroczystości ponarskie w Wilnie
W ramach tegorocznych uroczystości, organizowanych w dniach 21-26 września przez społeczność polską, zostaną odprawione msze święte w intencji pomordowanych – w Ostrej Bramie, kościele pw. Ducha Świętego i Kwaterze Polskiej w Ponarach. Przedstawiciele polskich organizacji i delegacje z Polski złożą wiązanki kwiatów przed tablicą upamiętniającą prof. Kazimierza Pelczara w Instytucie Raka i przy ul. Potockiej w Wilnie, znicze zapłoną przy dawnym gmachu KGB/NKWD, gdzie byli przesłuchiwani i katowani Polacy, oraz przy bramie zlikwidowanego więzienia na Łukiszkach, gdzie ich więziono przed wywózką do Ponar.
Główne wydarzenia zaplanowano na piątek, 22 września, o godz. 12.00 w Kwaterze Polskiej w Ponarach. Odbędzie się tam Apel Pamięci z ceremoniałem wojskowym i złożeniem wieńców oraz odprawiona zostanie Eucharystia. Tego dnia Dom Kultury Polskiej w Wilnie organizuje konferencję poświęconą niemieckiej zbrodni. Zaprezentowana zostanie wystawa ,,Ofiary zbrodni w Ponarach pod Wilnem 1941-1944” przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku.
W sobotę, 23 września, obchodzony jest na Litwie Dzień Zagłady Żydów Litewskich, upamiętniający likwidację we wrześniu 1943 r. getta wileńskiego.
W tym roku przypada 80. rocznica tych tragicznych wydarzeń.
W poniedziałek, 25 września, o godz. 12.00 rozpoczną się centralne uroczystości pod pomnikiem żydowskim, podczas których Polacy i oficjalne delegacje z Polski złożą hołd pomordowanym.
Na podstawie: KAI, bns.lt
