Wilno I połowy ubiegłego wieku

Powodów do wybrania się – kilka. Jest to praktycznie nowa placówka muzealna, chociaż o ponad wiekowej tradycji. Po rekonstrukcji zaczęła działać w roku ubiegłym.

Totalna grabież

Do agresji Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 r. i okupacji sowieckiej (wojska sowieckie zajęły Wilno 18-19 września) mieściło się w tym budynku wileńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk z przebogatymi zbiorami sztuki, biblioteką etc. Niestety w sierpniu 1940 roku nastąpiła totalna grabież majątku TPN – głównie darów społeczeństwa polskiego. Warta więc jest obejrzenia siedziba, która powstała dzięki hojności Hilarego Łęskiego z Białej Waki. Na piętrze – stoisko informacyjne w trzech językach: po litewsku, polsku i angielsku. Krótka historia TPN, z portretem H. Łęskiego i udokumentowaniem przez samego Jana Bułhaka zniszczeń z roku 1944.

Po tragicznych wydarzeniach, przemianach (o ironio losu, w ciągu wielu lat powojennych działało tu muzeum rewolucji, oczywiście – październikowej), perypetiach w dawnej siedzibie TPN (były próby jej całkowitego wyburzenia) czynna jest stała ekspozycja spuścizny nowego patrona muzeum Vytautasa Kasiulisa. Natomiast w kilku salach na piętrze królować będzie, jak już zaznaczyliśmy, do 14 września, sztuka wileńska pierwszej połowy XX wieku.

Wielokulturowość i tolerancja

W 1908 r. powstaje Wileńskie Towarzystwo Artystyczne. Jego celem było m. in. „pociągnięcie do obopólnej pracy kulturalno-estetycznej artystów i miłośników sztuki bez różnicy narodowościowej”. O wielokulturowości i tolerancji, o przebogatym dorobku artystycznym twórców trzech pokoleń, którym wypadło tworzyć od początku minionego stulecia do jego połowy, mówili podczas otwarcia wystawy Romualdas Budrys, dyrektor Litewskiego Muzeum Sztuki oraz Ilona Mažeikienė, kuratorka wystawy, kierowniczka Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa.

O tych bezcennych wartościach świadczy ekspozycja. 60 autorów, ponad 100 dzieł niewielkiego formatu, rzec można – kameralnych. Wszechstronność zainteresowań, różny wiek i różne narodowości, i wspólny mianownik: człowiek i miasto. Grafika, akwarele, pastele, rysunki, fotografie. Utrwalony na nich czas przeszły i dzięki tej ekspozycji – niezapomniany.

Co za nazwiska twórców związanych z Wilnem! Ferdynand Ruszczyc, któremu miasto zawdzięcza swą wysoką pozycję artystyczną, Stanisław Filibert Fleury, z zapałem fotografujący widoki Wilna i okolic, udzielający się także jako dekorator i twórca opraw plastycznych różnych imprez publicznych, malarze: Józef Bałzukiewicz, Adam Międzybłocki, Ludomir Sleńdziński, Bronisław Jamontt. Wymienić należałoby wiele innych nazwisk, m. in. z ich grona wywodzili się artyści, dzięki którym Wilno w latach 1922-1923 stało się centrum polskiej sztuki awangardowej. W tym kontekście nie można pominąć imienia Vytautasa Kairiukštisa. Wystawę zamykają rysunki Mečislovasa Bulakasa, obrazujące wojenne i powojenne zniszczenia Wilna. Mimo przeżytych tragedii stare miasto jest piękne w swym smutku. Bo takie jest Wilno, zawsze i w różnych okolicznościach losowych.

Fascynacje Michała Rouby

Nie jest to pierwsza wystawa artystów wileńskich w tym lokalu. Budrys przypomniał o działającej tu niedawno ekspozycji prac Michała Rouby, która stała się swego rodzaju odkryciem. Był to twórca, który ulegał wielu fascynacjom artystycznym: poczynając od szkoły pejzażowej Jana Stanisławskiego poprzez nawiązywania do dorobku Cezanne‘a, formistów itd. Zwiedzających zachwyciły piękne pejzaże Rouby, pełne romantycznego nastroju widoki miast. 

Uwzględniając stosunkowo bogate zbiory sztuki wileńskiej minionych wieków przechowywane w różnych placówkach muzealnych i naukowych, mieć można nadzieję, że podobnie jak „Znaki Wilna”, udostępnione zostaną podczas kolejnych ekspozycji.

Wystawa „Znaki Wilna” czynna będzie do 14 września br.