Wilno: 632. rocznica nadania praw miejskich


Przywilej nadany Wilnu przez króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Stefana Batorego z roku 1576, potwierdzający nadanie miastu przez wcześniejszych władców prawa magdeburskiego , fot.valdovurumai.lt
W piątek, 22 marca, mija 632. rocznica od nadania Wilnu prawa miejskiego – magdeburskiego – przez króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Władysława Jagiełłę. Chociaż pierwszy historyczny dokument z 22 marca 1387 roku potwierdzający przynależność Wilna do wspólnoty miast europejskich się nie zachował, jego treść znana jest z późniejszych odpisów.







W Bibliotece im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk przechowywane są późniejsze przywileje – aż 8 dokumentów historycznych sporządzonych na pergaminie. Część z nich zachowała się z pieczęciami wielkich książąt litewskich.

Teksty wszystkich dokumentów są w swej treści bardzo podobne – najczęściej odtwarzają przeważającą część poprzedniego z uzupełnieniem go o nowe przywileje. Starano się w ten sposób przekazywać z pokolenia na pokolenie dawne prawa mieszczan.

Najwcześniejszy ze wspomnianych przywilejów – przechowywany z Wydziale Rękopisów biblioteki – datowany jest rokiem 1432. Jest to przywilej wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza, na mocy którego Wilnu na nowo nadaje się prawo magdeburskie. Dokument ten spisany jest na pergaminie w języku ruskim. W dokumencie podaje się, że przywilej nadawany jest miastu i mieszczanom na znak przychylności za wierność oraz dla zapewnienia lepszych warunków życia. Jednocześnie zniesiona zostaje władza wojewody oraz innych wysokich urzędników wielkiego księcia litewskiego. Najwyższym urzędnikiem w mieście zostaje odtąd wójt.

Wilno otrzymało prawo miejskie jako pierwsze w Wielkim Księstwie Litewskim. Kownu takowe zostało nadane w roku 1408, Trokom – w 1409.

Prawo magdeburskie (prawo niemieckie; łac. Ius municipale magdeburgense, niem. Magdeburger Recht) – średniowieczne prawo miejskie, wzorowane na prawie Magdeburga. W 1035 roku Magdeburg otrzymał patent nadający miastu prawo do handlu i zjazdów. Spisane ono zostało w 1188 roku i stało się wzorcem dla podobnych regulacji wielu miast środkowoeuropejskich.

Prawo magdeburskie dla ujęcia całości życia prawnego składało się z dwóch spisów prawa, tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego (Speculum Saxonum) oraz prawa posiłkowego Weichbild dla miast. W kolejnych stuleciach prawo magdeburskie, czyli tzw. magdeburgia stały się synonimem prawa miejskiego.

Prawo magdeburskie zapewniało miastom pewną niezależność w stosunku do władcy, hierarchów kościelnych czy potężnych feudałów. Dawało mieszczanom (przede wszystkim rzemieślnikom i kupcom) prawo do wybierania rad miejskich i innych organów samorządności, które to załatwiały spawy administracyjne, skarbowe i sądowe miasta. Ratusz stał się miejscem równie ważnym jak zamek i katedra, wokół których w pierwszej kolejności rozwijało się miasto.

Na podstawie: madeinvilnius, pl.wikipedia.org, lt.wikipedia.org