Wileńszczyzna oddała hołd bohaterom operacji „Ostra Brama”


Obchody 75. rocznicy operacji „Ostra Brama” w Skorbucianach/ fot. Waldemar Dowejko
Na Wileńszczyźnie odbyły się obchody 75. rocznicy operacji „Ostra Brama”. Operacja wojskowa Armii Krajowej rozpoczęła się w nocy z 6 na 7 lipca 1944 roku. Okręgi Wileński i Nowogródzki AK wystawiły do walki ok. 10 tys. żołnierzy piechoty i kawalerii. Polacy mieli zaatakować Wilno, zanim dotrze tam Armia Czerwona. Do 13 lipca Polacy i Rosjanie oswobodzili miasto z rąk Niemców. Polacy przeżyli krótką, ale radosną chwilę wolności. Choć nie ufali Sowietom, nie wiedzieli jeszcze o podstępie.


Uroczystości z okazji 75. rocznicy operacji „Ostra Brama” rozpoczęły się w Skorbucianach, gdzie odbyła się msza św. polowa w intencji żołnierzy Armii Krajowej z okręgów wileńskiego i nowogródzkiego, którzy w lipcu 1944 roku polegli w walce o Wilno.

W uroczystościach zorganizowanych przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych uczestniczyli kombatanci, przedstawiciele organizacji społecznych, harcerze.

„Żołnierze Armii Krajowej byli tym pokoleniem, które w większości urodziło się w niepodległej Rzeczypospolitej; oni dobrze wiedzieli, bo wychowani byli przez swoich ojców i dziadów, jak cenna jest niepodległość i jak łatwo ją utracić, ale gdy się ją utraci, trzeba poświęcić wszystko, aby znów była wolna, że niepodległość jest najpiękniejszym darem, jaki daje Opatrzność ludziom, narodom i państwom” – powiedział szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, który podczas uroczystości w Skorbucianach uhonorował weteranów medalami Pro Patria. Medale otrzymali również polscy działacze na Litwie m.in. prezes wileńskiego oddziału ZPL Marek Kubiak, wicedyrektorzy Domu Kultury Polskiej w Wilnie Krystyna Zimińska i Władysław Wojnicz.

Po południu uroczystości przeniosły się do podwileńskiej wsi Bogusze, gdzie zostały złożone kwiaty przy pomniku upamiętniającym aresztowanie przez NKWD sztabu wileńskiego AK.

Dzień po wyzwoleniu miasta Sowieci zgodzili się na utworzenie z oddziałów AK Okręgów Wileńskiego i Nowogródzkiego samodzielnej jednostki. Miała ona pod dowództwem polskim wchodzić w skład 3 Frontu Białoruskiego. Armia Czerwona obiecała też Polakom zapewnić uzbrojenie, wyposażenie i wyżywienie.

Wkrótce sztab 3 Frontu Białoruskiego zaprosił ppłk. Aleksandra Krzyżanowskiego „Gen. Wilka” na odprawę w Boguszach. Tam też strony miały uzgodnić szczegóły utworzenia z oddziałów AK nowej jednostki. Po przybyciu na miejsce „Wilk” został jednak aresztowany i uwięziony. Wkrótce podobnie postąpiono z innymi żołnierzami i oficerami AK – część z nich trafiła do więzień, a część na Syberię.

W sobotę wieczorem uczestnicy obchodów operacji „Ostra Brama” złożyli wieńce na zbiorowej mogile żołnierzy AK w Kalwarii Wileńskiej. Na uroczystość przybył też marszałek Sejmu RP Marek Kuchciński, który w swoim przemówieniu podkreślił, że Polacy i Litwini obok wydarzeń chwalebnych mają też i te tragiczne, które niszczyły oba państwa. „Nie udało się jednak zniszczyć bohaterstwa i niezłomności, a dzisiejsza 75. rocznica operacji wyzwolenia Wilna pod kryptonimem „Ostra Brama” jest tego świadectwem” – powiedział Kuchciński.

Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych odczytał list skierowany do uczestników uroczystości przez premiera polskiego rządu Mateusza Morawieckiego. Morawiecki napisał, że żołnierze AK mogą być dla współczesnych pokoleń wzorem patriotyzmu i niezłomności.

W niedzielę, w drugim dniu obchodów 75. rocznicy operacji „Ostra Brama” w kościele pw. św. Teresy w Wilnie odbyła się msza św. W nabożeństwie wzięli udział weterani AK, uczestnicy powstania wileńskiego, obecni byli również politycy, działacze społeczni, harcerze. Specjalnie na obchody przybyli przedstawiciele Związku Polaków na Białorusi. Zgromadzeni modlili się w intencji poległych, zmarłych i żyjących uczestników powstania wileńskiego oraz ich rodzin.

W ramach uroczystości apel pamięci odbył się na jednej z najważniejszych polskich nekropolii – wileńskiej Rossie.

„To jest miejsce święte. To jest jedno z tych miejsc, które kształtowało i kształtuje naszą tożsamość. To jest jedno z tych miejsc, bez których nie można zrozumieć dziejów Rzeczypospolitej. To jedno z tych miejsc, które tworzą nasz polski kod kulturowy – grób Marii z Billewiczów Piłsudskiej i serce twórcy niepodległej Polski marszałka Józefa Piłsudskiego” – powiedział szef Urzędu ds. Kombatantów Jan Józef Kasprzyk podczas uroczystości na Rossie, przy Mauzoleum Matki i Serca Syna.

Podczas uroczystości głos zabrali również pochodzący z Wilna sędzia Bogusław Nizieński – weteran AK i Narodowej Organizacji Wojskowej, w latach 1999-2004 Rzecznik Interesu Publicznego oraz kapitan Stanisław Poźniak ps. „Furman” – prezes Klubu Weteranów Armii Krajowej w Wilnie.

Medalem „Pro Bono Poloniae” szef Urzędu ds. Kombatantów Jan Józef Kasprzyk uhonorował osoby zasłużone dla upowszechniania wiedzy o historii walk niepodległościowych i krzewienia postaw patriotycznych. Oznaczeni zostali: ks. Józef Aszkiełowicz, ppłk Stanisława Kociełowicz, mjr Ireneusz Hurynowicz, kpt Edward Klonowski, kpt Józef Nowik, kpt Alfons Rodziewicz, kpt Franciszek Szamrej, kpt Stanisław Poźniak, por. Zbigniew Daszkiewicz oraz Halina Wysocka-Cieszko, Anna Cywińska-Kowalewska. Medalami „Pro Patria” uhonorowani zostali Dariusz Żybort i Alicja Klimaszewska ze Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą i dyrektor Domu Kultury Polskiej w Wilnie Artur Ludkowski.

Oficjalne uroczystości z okazji 75. rocznicy operacji „Ostra Brama” zakończyły się w Kolonii Wileńskiej, gdzie na miejscowym cmentarzu pochowanych jest 58 żołnierzy wileńskiego i nowogródzkiego okręgu Armii Krajowej, którzy polegli w operacji „Ostra Brama” lub zmarli w działającym wówczas szpitalu polowym.

W obchodach licznie uczestniczyli harcerze i młodzież, która, jak cała Wileńszczyzna, pamięta o swoich bohaterach poległych w walce o wolność.


Zdjęcia: Edwin Wasiukiewicz, Paweł Dąbrowski, Jan Wierbiel, Gediminas Mažeika
Montaż: Aleksandra Konina
Współpraca: Barbara Sosno