W Ratuszu wileńskim prezentacja książki o twórcy Republiki Pawłowskiej P.K. Brzostowskim

W XVIII wieku słynna na całą Europę Rzeczpospolita Pawłowska obejmowała obszar ponad 3 tys. hektarów, miała własną konstytucję, herb, pieniądze, parlament, skarb, kasę samopomocy, szkołę itd. Jej prezydent, ks. kanonik Paweł Ksawery Brzostowski zniósł w swych posiadłościach pańszczyznę, ziemię rozparcelował między chłopów i wprowadził spłaty tytułem wykupu. Dbał też o ich życie, zdrowie, kulturę i oświatę. W okresie świetności Republiki w Pawłowie został wybudowany pałac. Nawet domy i mieszkania włościan pawłowskich zaskakiwały wszystkich, którzy dobra Brzostowskiego odwiedzali. Zabudowania stanowiły wizytówkę zamożności i wysokiej kultury chłopów. Ściany wznoszono z ociosanych, gładkich bali, w domach obowiązywały szklane okna i murowane, wyprowadzane na dach kominy, wewnątrz - kaflowe piece i kuchnie. Konieczny element przy domach stanowiły ogrody, sady. Gdyby nie ostatni rozbiór Polski i klęska powstania kościuszkowskiego, Rzeczpospolita Pawłowska mogłaby istnieć dalej. W 1794 roku Republika Pawłowska podzieliła losy państwa. Paweł Brzostowski finansował zaopatrzenie wojska powstańczego w żywność oraz zapasy dla koni. Milicja pawłowska brała czynny udział w powstaniu kościuszkowskim, dzielnie walczyła z regularnymi wojskami carskimi. Rzeczpospolita Pawłowska istniała prawie 30 lat.

Autorkami książki "Povilas Ksaveras Bžostovskis - Paulavos Respublika" są dziennikarka Aurelija Arlauskienė, dyrektor Szkoły Średniej im. P.K. Brzostowskiego w Turgielach Łucja Jurgielewicz i dr nauk humanistycznych Ramunė Šmigelskytė-Stukienė.  

"Inicjatorką była Aurelija Arlauskienė, którą tak zafascynowała historia Republiki Pawłowskiej, że zaczęła ją badać, nauczyła się nawet języka polskiego, żeby korzystać z polskich źrodeł, między innymi książek Juliana Bartysia, który pisał na ten temat" - powiedziała "Wilnotece" współautorka książki Łucja Jurgielewicz.

Rodzina Łucji Jurgielewicz od pokoleń mieszka na terenie byłej Rzeczypospolitej Pawłowskiej. Wujek Ł. Jurgielewicz, historyk, specialista z zakresu dziejów gospodarczych Polski, prof. Julian Bartyś był jednym z badaczy historii Pawłowa, autorem kilku wydanych w Polsce książek poświęconych P.K. Brzostowskiemu. Łucja Jurgielewicz również od dawna interesowała się historią Turgiel i okolic, poszukiwała informacji w archiwach. W 1998 roku Szkole Średniej w Turgielach nadane zostało imię Pawła Ksawerego Brzostowskiego. Od 1964 roku w Szkole Średniej w Turgielach działa muzeum, w którym gromadzone są między innymi dokumenty o historii Turgiel i Rzeczypospolitej Pawłowskiej.

Informacje ze szkolnego muzeum zostały wykorzystane w książce, napisanej przez Aureliję Arlauskienė, Łucję Jurgielewicz i Ramunė Šmigelskytė-Stukienė. Autorki wykorzystały również wiedzę zgromadzoną przez Juliana Bartysia, autora wydań "Rzeczpospolita Pawłowska albo Państwo w państwie" oraz "XVIII-wieczna Rzeczpospolita Pawłowska na tle reform chłopskich", a także wyniki badań przeprowadzonych w 1991 roku na terenie byłego pałacu w Pawłowie przez Arietė Vojevodskaitė z Instytutu Projektowania i Rekonstrukcji Zabytków. Podczas pracy nad książką Aurelija Arlauskienė odkryła nieznane dotąd informacje, na przykład w Bibliotece Wróblewskich odnalazła napisaną własnoręcznie przez Pawła Ksawerego Brzostowskiego ustawę dla Turgiel z 1772 roku.

"Książka składa się z kilku części. Dr Ramunė Šmigelskytė-Stukienė przedstawiła epokę i kontekst historyczny. O roli dzieła Brzostowskiego dla współczesności pisała Aurelija Arlauskienė. Razem z A. Arlauskienė napisałyśmy rozdział poświęcony Brzostowskiemu i jego działalności" - powiedziała Łucja Jurgielewicz.

Jest to pierwsze tak obszerne (ponad 200 stron) wydanie w języku litewskim, poświęcone Republice Pawłowskiej. Książka jest bogato ilustrowana, ma twardą obwolutę. "Bardzo się cieszę, że doszło do takiego projektu, bo na Litwie historia Pawłowa jest mało znana, a jeżeli ktoś coś na ten temat słyszał, to nie zawsze pozytywne rzeczy. Przekonałam się o tym, kiedy staraliśmy się o herb Turgiel. Nawet członkowie komisji ds. heraldyki nie mieli wiedzy na temat przeszłości Turgiel i okolic" - powiedziała Łucja Jurgielewicz. "Celem tej książki jest zapoznanie z tym, co się działo na tym terenie, ale też uświadomienie współczesnym, że idee Brzostowskiego są aktualne również dziś" - dodała współautorka książki o Rzeczypospolitej Pawłowskiej Ł.Jurgielewicz.

W lutym 2014 roku książka "Povilas Ksaveras Bžostovskis - Paulavos Respublika" będzie miała prezentację na XV Międzynarodowych Wileńskich Targach Książki. Łucja Jurgielewicz ma nadzieję, że wydanie zostanie przetłumaczone na język polski. "Jest to doskonała promocja naszego rejonu, naszej szkoły, również popularyzacja idei Brzostowskiego, któremu mieszkańcy Rzeczypospolitej Pawłowskiej obiecali niegdyś, że przyszłym pokoleniom będą opowiadali o jego dokonaniach" - powiedziała Ł. Jurgielewicz.  

Na podstawie: bzostovskiovm.turgeliai.lm.lt, inf.wł.