Prochy Jonasa Mekasa spoczęły na cmentarzu w Siemieniszkach


Jonas Mekas, fot. bns.lt
Urna z prochami Jonasa Mekasa – pochodzącego z Litwy znanego twórcy filmowego, nazywanego „ojcem chrzestnym amerykańskiej awangardy filmowej” została w niedzielę pochowana na cmentarzu w Siemieniszkach nieopodal Birż. Uroczystości pogrzebowe miały charakter prywatny. Jonas Mekas zmarł 23 stycznia br. w Nowym Jorku w wieku 96 lat.
 
 

Jonas Mekas, pochodzący z Litwy twórca filmowy, pisarz i kurator, nazywany „ojcem chrzestnym amerykańskiej awangardy filmowej” powrócił na Litwę. Prochy zmarłego w Nowym Jorku artysty zostały sprowadzone na Litwę. W niedzielę odbył się pochówek. Prochy złożono na cmentarzu w Siemieniszkach w rejonie Birżańskim obok miejsca spoczynku rodziców Jonasa Mekasa.


Miejsce pochówku Jonasa Mekasa na cmentarzu w Siemieniszkach, fot. facebook.com/jonasmekas


Krytycy sztuki twierdzą, że historia Litwy zawsze była odzwierciedlona w pracach Jonasa Mekasa, który od młodych lat mieszkał w Stanach Zjednoczonych.

„Jonas jest uosobieniem i symbolem historii Litwy w drugiej połowie XX wieku i na początku XXI wieku. Poprzez swoją twórczość i wspominanie o Litwie, jako o miejscu swego urodzenia rozsławiał imię Litwy na całym świecie” – powiedziała Lolita Jablonskienė, historyk sztuki, dyrektor Narodowej Galerii Sztuki.

Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, Jonas Mekas reprezentował Litwę w międzynarodowych projektach artystycznych, wystawach, festiwalach filmowych i zdobył dla Litwy wiele nagród.

Jonas Mekas urodził się 24 grudnia 1922 roku w Birżach. W wieku 22 lat wyjechał z Litwy, by rozpocząć studia w Wiedniu. Trafił do obozu pracy, po wojnie przebywał w obozach dla uchodźców na terenie Niemiec, a z końcem 1949 roku wraz z bratem Adolfasem wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

Dwa tygodnie po przyjeździe do Nowego Jorku pożyczył pieniądze, by kupić swoją pierwszą 16-milimetrową kamerę marki Bolex. Nagrywał nią epizody ze swojego życia. Odkrył awangardę filmową między innymi dzięki Amosowi Vogelowi i jego Cinema 16. Swoje pierwsze filmy zaprezentował w 1953 roku w Gallery East oraz w Film Forum w Nowym Jorku.

W 1954 roku zaczął wydawać „Film Culture”, a od 1958 roku prowadził kolumnę „Movie Journal” w „The Village Voice”. W 1962 roku był współtwórcą Film-Makers’ Cooperative (FMC), a w 1964 roku Filmmaker’s Cinematheque, która przekształciła się w Anthology Film Archives – jedną z największych kolekcji filmów awangardowych.

Na jego dorobek składają się zarówno filmy fabularne („Guns of trees”, 1961), jak i dokumentalne („The Bring”, 1963), a także „pamiętniki” („Walden”, 1969), które były często wyświetlane na festiwalach i w salach kinowych na całym świecie.

Jonas Mekas współtworzył New American Cinema – amerykańską awangardę filmową – współpracując w szczególności z Lionelem Rogosinem. Był na polu artystycznym związany z takimi artystami jak Andy Warhol, Nico, Allen Ginsberg, Yoko Ono, John Lennon, Salvador Dalí czy jego rodak George Maciunas.

W latach 1964–1967 organizował pokazy amerykańskiej awangardy filmowej, które przemierzyły Europę i Południową Amerykę, a w 1966 roku przyłączył się do ruchu artystycznego 80 Wooster Fluxhouse Coop.

W późniejszych latach J. Mekas zaczął wykorzystywać w swoich pracach wieloekranowe instalacje, przy pomocy których wyświetlał znane już publiczności filmy. Prace te były prezentowane na 51. Biennale w Wenecji w PS1 Contemporary Art Center i w Jonas Mekas Visual Arts Center.

Na Litwie J. Mekas jest znany jako poeta oraz prozaik. Jego dzieła ukazywały się zarówno w języku litewskim, jak i po angielsku. Publikował też liczne dzienniki i pamiętniki m.in. „I Had Nowhere to Go: Diaries, 1944–1954”, „Letters from Nowhere” i „Just like a Shadow”, a także teksty krytyczne, teoretyczne i dotyczące praktycznej strony realizacji filmu.

10 listopada 2007 roku otworzył Jonas Mekas Visual Arts Center w Wilnie. Znajdują się w nim archiwa i biblioteka poświęcone awangardzie filmowej, których przeważającą część stanowią zbiory J. Mekasa oraz George’a Maciunasa, twórcy ruchu artystycznego Fluxus. W tym samym roku prezydent Valdas Adamkus przyznał mu w trybie nadzwyczajnym litewskie obywatelstwo.

1 czerwca 2010 roku otrzymał nagrodę Smoka Smoków podczas jubileuszowej 50. edycji Krakowskiego Festiwalu Filmowego.

Na podstawie: bns.lt, inf. wł.