Prezydenckie weto i obawy litewskiej mniejszości


Andrzej Duda, fot. prezydent.pl
Litwini w Puńsku obawiają się o swoje prawa w związku z prezydenckim wetem. Nowelizacji ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych na razie nie będzie. "To zły znak" - mówi przewodniczący Towarzystwa Litwinów w Polsce Algirdas Vaicekauskas. Tymczasem na Litwie nie ma co nowelizować, bo w państwie, gdzie mniejszości stanowią znaczny procent obywateli, po prostu nie ma ustawy o mniejszościach. Nie ma też możliwości posługiwania się językiem narodowym jako pomocniczym.
Prezydent Andrzej Duda odmówił podpisania Ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz niektórych innych ustaw i zwrócił ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Miała ona wprowadzić szereg zmian w Ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym.

Wątpliwości Prezydenta RP budzi nowelizacja art. 9 ustawy, na mocy którego wprowadzono możliwość używania przed organami powiatu, obok języka urzędowego, jako języka pomocniczego, języka mniejszości. W obecnym stanie prawnym istnieje taka możliwość tylko w postępowaniu przed organami gminy. Możliwość używania języka pomocniczego oznacza, że osoby należące do mniejszości mają prawo zwracania się do organów gminy i powiatu w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej, uzyskiwania na wniosek, odpowiedzi także w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej, a także uzyskiwania na wniosek, zaświadczeń sporządzanych w języku urzędowym i języku pomocniczym.

Prawo do używania języka pomocniczego mają mieć także obywatele innych państw członkowskich Unii Europejskiej oraz państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Prezydent zakwestionował przede wszystkim brak oszacowania  kosztów związanych z wprowadzeniem i używaniem na ich obszarach języka pomocniczego. Jego wątpliwości wzbudziło oszacowanie skutków finansowych przedstawionych w uzasadnieniu do projektu ustawy, w którym stwierdzono, że rozszerzenie na powiaty możliwości posługiwania się językami mniejszości narodowych i etnicznych oraz językiem regionalnym jako językami pomocniczymi może spowodować wydatek z tego tytułu 10 000 zł rocznie dla budżetu samorządu terytorialnego. Szacunki te - według prezydenta - budzą poważne wątpliwości co do wyliczenia przedstawionej kwoty i nie obejmują innych, nowych propozycji zawartych w ustawie nowelizującej.

Prezydenckie weto budzi obawy mniejszości litewskiej w Polsce. "To niechęć do ochrony języków mniejszości narodowych - komentuje przewodniczący Towarzystwa Litwinów w Polsce Algirdas Vaicekauskas - Gdy język staje się pomocniczym, zmienia się jego status. Byłoby to jasnym sygnałem dla większości, że ten język  należy szanować" - dodaje, jakby zapominając, że w Polsce mniejszości miały i nadal mają zapewnioną możliwość używania języka narodowego jako pomocniczego na poziomie gminy. 

O swoich rodakach w Polsce pamięta Litwa. Wydaje się jednak, że wspierając litewską mniejszość i troszcząc się, by miała zagwarantowane słuszne prawa, zapomina o stanie praw mniejszości na własnym podwórku. Na Litwie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych nie ma w tej chwili w ogóle. Przez dwadzieścia lat obowiązywała liberalna ustawa o mniejszościach narodowych, która m.in. regulowała używanie języka mniejszości. Przestała ona jednak obowiązywać w 2010 roku.

Od dawna przygotowany jest projekt nowej ustawy, która miała by zezwalać na używanie języka mniejszości narodowych w życiu publicznym oraz na podwójne nazewnictwo ulic i miejscowości, w których przedstawiciele mniejszości narodowych stanowią co najmniej 25 proc. mieszkańców. Jednakże władze Litwy zwlekają z przyjęciem tej ustawy. Politycy jej przeciwni uważają, że na zalegalizowanie używania języka mniejszości narodowych obok języka państwowego nie zezwala konstytucja.

O prawa językowe Polaków na Litwie wielokrotnie upominał sie polski prawnik z Gdańska Tomasz Snarski. Złożona przez niego do  Parlamentu Europejskiego petycja pt. "Prawa językowe Polaków na Litwie" dopiero po czterech latach doczekała się odpowiedzi ze strony litewskiego rządu. Kwestia używania języka mniejszości jako oficjalnego języka pomocniczego, co jest standardem w państwach UE, została jednak całkowicie w tej odpowiedzi pominięta. Rząd litewski pisał natomiast o zapewnieniu tłumacza w przypadku nieznajomości języka litewskiego. Czyżby nie do pojęcia było, na czym polegają stosowane powszechnie w państwach UE rozwiązania systemowe?

Na podstawie: BNS, prezydent.pl