Prezentacja książki „Tak teraz postępują uczciwi ludzie. Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów”
Z inicjatywy Instytutu Polskiego w Wilnie na Litwie ukazała się wyjątkowa dwujęzyczna publikacja pt. „Tak teraz postępują uczciwi ludzie… Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów” autorstwa Ilony Lewandowskiej ze zdjęciami Bartosza Frątczaka. Jej głównym celem jest uchronienie przed zapomnieniem historii niezwykłych Polaków z Wileńszczyzny, którzy narażając swoje życie, ratowali życie innym.
Podstawą książki Ilony Lewandowskiej są rozmowy. Pierwszą część stanowią wywiady z ludźmi, którzy swoją pracę badawczą poświęcili analizie Holokaustu lub upamiętnieniu tych, którzy ratowali Żydów. Ma to służyć uzyskaniu jak najpełniejszego obrazu dramatycznych wydarzeń okresu wojny. O historii Holokaustu na Litwie, jego lokalnych uwarunkowaniach oraz próbach rozliczenia się Litwy z trudną historią wojny i okupacji autorka rozmawiała z dr. Arūnasem Bubnysem, litewskim historykiem, dyrektorem Departamentu Badawczego Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy. Dr Marcin Urynowicz, historyk i pisarz związany z działem badawczym Instytutu Pamięci Narodowej, przedstawił sytuację Polaków w czasie okupacji i konsekwencje związane z ukrywaniem Żydów, a także kryteria przyznawania tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Danutė Selčinskaja, kierowniczka Wydziału Wiecznego Upamiętnienia Ratujących Żydów Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Wileńskiego zwróciła uwagę m.in. na trudności w zdobywaniu informacji na temat pomocy, jakiej udzielano Żydom w czasie wojny na Litwie, omówiła także aktualny stan badań i zbiorów archiwalnych. Rozmówczyni wyjaśniła, dlaczego Litwa zdecydowała się na honorowanie Krzyżem za Ratowanie Ginących osób, które świadczyły pomoc Żydom, niezależnie od procedur do tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
Druga część książki koncentruje się wokół kilkunastu przejmujących historii rodzinnych, które, mimo że wydarzyły się przeszło 70 lat temu, nadal żyją nie tylko w pamięci świadków, ale także w świadomości kolejnych pokoleń. Bazując na dostępnych źródłach i dokumentach, rozmowach z ukrywanymi oraz rodzinami Sprawiedliwych, autorka wybrała 11 historii rodzinnych i jednego bohatera zbiorowego – Kościół katolicki. Czytelnik znajdzie w książce historię Marii Fedeckiej, która uratowała życie wielu dzieciom i rodzinom żydowskim, historię Ignacego i Katarzyny Bujelów z Wojdat i uratowanej przez nich żydowskiej dziewczyny Fejgi Dusiackiej, pozna losy Haliny Płokszto, którą z wileńskiego getta wyniosła, ratując jej życie, niania Weronika Tuniewicz, a schronienia udzielili Urszula i Władysław Płoksztowie. W książce znalazły się również historie Janiny Strużanowskiej, Marii Paszkiewicz, rodzin Mikołajunów, Rakowskich, Kruminisów-Łozowskich, Woronieckich, Waszkinelów, a także karmelity o. Andrzeja Gdowskiego, benedyktynki s. Marii Mikulskiej oraz dominikanki s. Anny Borkowskiej.
Wzruszającym tekstom Ilony Lewandowskiej, wzbogaconym o materiały archiwalne otrzymane od rodzin Sprawiedliwych oraz z archiwum Państwowego Muzeum Żydowskiego im. Gaona Wileńskiego, towarzyszą przejmujące fotografie autorstwa Bartosza Frątczaka. Portretuje on ocalonych, rodziny osób ratujących Żydów, ale dokumentuje także znikające ślady niezwykle bogatego żydowskiego życia na ziemiach litewskich.
W spotkaniu udział wezmą: autorka Ilona Lewandowska, autor zdjęć Bartosz Frątczak. Prezentację uzupełni wystawa prezentująca historie opisane w książce.
Spotkanie w języku polskim.
Organizatorzy spotkania: Instytut Polski w Wilnie, Centrum Kultury Samorządu rejonu Solecznickiego, Pałac Balińskich w Jaszunach.
Prezentacja książki „Tak teraz postępują uczciwi ludzie. Polacy z Wileńszczyzny ratujący Żydów”
Pałac Balińskich w Jaszunach
21 maja 2019 r., godz. 11.00
Wstęp wolny
