O „Kwartecie na koniec Czasu” Oliviera Messaiena


Mat. prom. organizatorów
17 listopada 2019 r. o godz. 16.00 w Muzeum Sztuki Użytkowej i Designu w Wilnie zostanie wykonany „Kwartet na koniec Czasu” Oliviera Messiaena, niezwykłe dzieło związane z polskimi jeńcami wojennymi. Z tej okazji Instytut Polski w Wilnie oraz Krakowski Oddział Związku Kompozytorów Polskich zapraszają na projekcję filmu o okolicznościach powstania i pierwszego wykonania tego utworu w hitlerowskim obozie jenieckim.

Francuski film dokumentalny „Le charme des impossibilités” („Urok niemożliwości”) Nicolasa B. Vidala przedstawia okoliczności powstania „Kwartetu na koniec Czasu” Oliviera Messiaena na przełomie 1940 i 1941 roku w hitlerowskim obozie jenieckim Stalag VIII A w Görlitz (dzisiaj w Polsce, w Zgorzelcu, na Dolnym Śląsku). Film przedstawia świadectwa osób zaangażowanych w wydarzenia: kompozytora Oliviera Messiaena, polskiego podchorążego Zdzisława Nardellego, po wojnie dyrektora Rozgłośni Krakowskiej Polskiego Radia i zasłużonego twórcy Teatru Polskiego Radia, trzech muzyków-wykonawców oraz innych jeńców francuskich. Film przedstawia powstawanie utworu na tle życia codziennego w obozie. W filmie, w koncertowym odtworzeniu wykonania dzieła Messiaena w słynnym klasztorze cystersów w Clairveaux w Szampanii, biorą udział wybitni soliści francuscy: skrzypek Régis Pasquier, klarnecista Paul Meyer, wiolonczelista Roland Pidoux i pianista François-René Duchâble. Wprowadzenia do filmu dokona prof. Jerzy Stankiewicz, muzykolog i wiceprezes Oddziału Krakowskiego Związku Kompozytorów Polskich, badacz twórczości Oliviera Messiaena, przybyły do Wilna dzięki uprzejmości Urzędu Miasta Krakowa.

Olivier Messiaen (1908-1992), kompozytor francuski, twórca nowatorskich form w muzyce symfonicznej, organowej i fortepianowej. Eksperymentował m.in. z serializmem i swobodnym rytmem. Messaien na początku II wojny światowej Messiaen został powołany do Armii Francuskiej. Ze względu na słaby wzrok znalazł się w medycznych oddziałach pomocniczych. Pod Verdun dostał się do niewoli niemieckiej i trafił do obozu jenieckiego w Görlitz. W maju 1940 był uwięziony w Stalagu VIII A. Spotkał tam skrzypka, wiolonczelistę i klarnecistę – swoich współwięźniów. Napisał dla nich trio, które włączył wkrótce do kwartetu – był to „Quatuor pour la fin du Temps” („Kwartet na koniec Czasu”). Pierwsze wykonanie kwartetu miało miejsce w styczniu 1941 roku. Publiczność stanowili więźniowie i straż obozowa. Sam kompozytor wykonywał partię fortepianu na pianinie znajdującym się w bardzo złym stanie technicznym. Utwór ten jest uznawany za jedno z arcydzieł muzyki XX wieku. Tytuł utworu odnosi się do Apokalipsy. Rytm i harmonia są potraktowane w nim w sposób messiaenowski – a więc odbiegający od wcześniejszych i późniejszych ujęć.

Utwór wykona trio fortepianowe Kaskados wraz z klarnecistą Antanasem Taločką. Organizatorem wydarzenia jest Litewska Filharmonia Narodowa.

Spotkanie z prof. Jerzym Stankiewiczem i pokaz filmu odbędzie się 18 listopada w godz. 16.00-18.00 w siedzibie Instytutu Polskiego, wejście od skweru Sirvyda. Wstęp wolny. Film z polskimi napisami. Słowo wstępne w języku polskim. Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie i Krakowski Oddział Związku Kompozytorów Polskich. Wsparcie Urząd Miasta Krakowa.



O „Kwartecie na koniec Czasu” Oliviera Messaiena
Muzeum Sztuki Użytkowej i Designu w Wilnie
17 listopada 2019 r., godz. 16.00
Wstęp wolny
Data: 
17.11.2019 - 16:00 - 18.11.2019 - 18:00