„Najjaśniejsza gwiazda na wileńskim firmamencie”


Migawka z konferencji, fot. wilnoteka.lt
Na Uniwersytecie Wileńskim odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona 290. rocznicy urodzin Marcina Poczobuta-Odlanickiego, (1728-1810) matematyka, astronoma, teologa, rektora Uniwersytetu Wileńskiego w latach 1780-1799. Obrady pierwszego dnia odbyły się w Białej Sali Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie pracował i w której dotychczas są przechowywane jego urządzenia astronomiczne. Organizatorem konferencji było Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego.

Celem konferencji zatytułowanej „Najjaśniejsza gwiazda na wileńskim firmamencie – ksiądz rektor Marcin Poczobut-Odlanicki” było przybliżenie postaci wybitnego uczonego, astronoma, matematyka, teologa, którego spuścizna naukowa jest niezwykle bogata i wszechstronna. W dwudniowej konferencji uczestniczyli naukowcy z Litwy, Polski i Białorusi.

Jak w rozmowie z Wilnoteką zaznaczyła dr Regina Jakubenas z Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego, Poczubut-Odlanicki był jednym z najwybitniejszych uczonych XVIII wieku, rektorem wileńskiej Alma Mater. „Nikt inny nie zdobył takiej sławy jak on. Ze względu na swoje badania atronomiczne został członkiem Królewskiej Akademii Nauk w Londynie i korespondentem Akademii Nauk w Paryżu. Dokonanane przez niego odkrycia astronomicze były znane w środowisku naukowym Europy. Był nie tylko astronomem, matematykiem, fizykiem – przez wiele lat wydawał prasę, był pierwszym wydawcą prasy na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego dziedzictwo jest bardzo bogate, ale sama postać pozostaje nieco zapomniana”.

Jako rektor Poczobut-Odlanicki dbał nie tylko o rozwój astronomii, ale też wszystkich innych dziedzin nauki. Ściągał na uniwersytet najlepszych uczonych, zabiegał o tworzenie pracowni badawczych. Za jego kadencji na uczelni rozpoczęto wykładanie geografii, historii, prawa, nauk inżynieryjnych, przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, etyki, języków nowożytnych. Szczególną uwagę zaczęto zwracać na kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych. W czasach kiedy działała Komisja Edukacji Narodowej, zajmował się funkcjonowaniem całego szkolnictwa w Wielkim Księstwie Litewskim. O jego działalności jako uczonego i organizatora szkolnictwa na Litwie podczas konferencji mówili m.in. prof. dr hab. Janina Kamińska z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Małgorzata Puchowska z Akademii Pomorskiej w Słupsku i prof. dr hab. Kazimierz Puchowski z Uniwersytetu Gdańskiego. 

Dr Wiktar Belazarowicz i dr Uladzimir Liaushuk z Grodzieńskiego Uniwersytetu Państwowego im. Janki Kupały podjęli temat roli Uniwersytetu Wileńskiego oraz związanych z nim naukwoców w kształtowaniu się historii, kultury i nauki Białorusi.

Jako badacz i rektor Marcin Poczobut-Odlanicki prowadził bogatą korespondencję z naukowcami z całej Europy. W zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego przechowywanych jest ok. 2 tys. listów. Część z nich została zaprezentowana na wystawie przygotowanej z okazji konferencji.

Temat korespondecji prowadzonej przez Poczobuta-Odlanickiego omówili m.in. prof. dr hab. Tomasz Chachulski z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, dr Andrzej Paweł Bieś SI z Akademii Ignatianum w Krakowie, mgr Veronika Girininkaitė, pracownik Biblioteki UW.

Znawcy dziedzictwa wybitnego wileńskiego naukowca przedstawili również wyniki badań prowadzonych nad jego działalnością literacką i wydawniczą. Dr hab. Jolanta Kowal z Uniwersytetu Rzeszowskiego przedstawiła wizerunek cara Aleksandra I w wierszach pochwalnych Marcina Poczobuta-Odlanickiego, a mgr Magdalena Partyka z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie przygotowała odczyt na temat „Biograf czy panegirysta? Jan Śniadecki o Marcinie Poczobucie-Odlanickim”. 

W drugim dniu konferencji odbyła się sesja wyjazdowa do Pałacu Balińskich w Jaszunach, który był własnością Balińskich i Śniadeckich. Uczestnicy zwiedzili też Taboryszki i ruiny Rzeczpospolitej Pawłowskiej w Pawłowie.

Organizatorzy konferencji mają nadzieję, że zainspiruje ona powstanie monografii poświęconej wybitnemu wileńskiemu uczonemu.

Konferencja odbyła się przy wsparciu Senatu RP, Fundacji „Pomoc Polakom na Wschodzie” i Instytutu Polskiego w Wilnie.



Zdjęcia: Edwin Wasiukiewicz, Eryk Iwaszko
Montaż: Aleksandra Konina