Krzemionki Opatowskie na liście światowego dziedzictwa UNESCO
„To jest wielki impuls rozwojowy. Krzemionki Opatowskie będą znane w całej Polsce. Nie wszyscy wiedzieliśmy, że mamy na terenie kraju coś tak unikalnego” – powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego RP Piotr Gliński podczas konferencji prasowej podsumowującej ponad 20-letnie starania o wpis Krzemionek Opatowskich na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO.
Krzemionki pod Ostrowcem Świętokrzyskim (nazywane także Krzemionkami Opatowskimi) to region prehistorycznych kopalń krzemienia pasiastego oraz związanych z nimi pradziejowych osad. Obszar ten o powierzchni 349,2 ha złożony jest z czterech części: głównego pola górniczego w Krzemionkach, dwóch mniejszych pól górniczych „Borownia” i „Korycizna” położonych w tej samej strukturze geologicznej oraz stałej osady górników prehistorycznych w Gawrońcu – jej mieszkańcy dokonywali obróbki otrzymywanego z kopalni materiału, który następnie służył wymianie handlowej.
Wicedyrektor Narodowy Instytut Dziedzictwa Mariusz Czuba w lutym podczas spotkania w Krzemionkach podkreślił, że jest to „absolutnie najważniejszy obiekt archeologiczny w Polsce, jeden z najważniejszych na świecie”.
„O tym mówiono od wielu lat, od momentu odkrycia (...) Okazało się, że w centrum Polski znajduje się coś, co możemy określić pierwszym w dziejach ludzkości zagłębiem przemysłowym. Wydobywając kamień, obrabiając go i transportując na daleką odległość, żyjące tu społeczności stworzyły coś na wzór cywilizcji przemysłowej” – dodał M. Czuba, zaznaczając, że w środowisku archeologów Krzemionki już dawno były uważane za zabytek o światowym znaczeniu.
Jak podkreśliło w komunikacie na swojej stronie internetowej Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, kompleks Krzemionek jest „jednym z największych znanych ludzkości elementów przemysłowego dziedzictwa archeologicznego pradziejów”. „Jego unikatowość polega na czytelnym zachowaniu śladów prehistorycznej aktywności człowieka skupionej na wydobyciu i przetwarzaniu krzemienia na ogromnym obszarze” – zaznaczono.
„Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego”, bo tak brzmi pełna nazwa tego obszaru, Polska zgłosiła do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO na początku 2018 r. We wrześniu ub.r. do Krzemionek przyjechał ekspert ciała doradczego UNESCO – ICOMOS (Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków). Wiosną br. ICOMOS na podstawie opinii eksperta wydał pozytywną rekomendację odnośnie do wpisu i przesłał ją do UNESCO; opinia taka nie jest wiążąca dla UNESCO.
W połowie czerwca włodarze trzech gmin, na których terenie znajdują się unikatowe ślady pradziejowego górnictwa, podpisali list intencyjny w sprawie utworzenia tu parku kulturowego. Miałby on być krokiem na rzecz ochrony wartości kulturowych i przyrodniczych tego terenu.
Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach odkrył w 1922 r. urodzony w Ostrowcu geolog prof. Jan Samsonowicz. Szybko uznano je za zabytek. Od 1994 r. stanowią pomnik historii, a od 1995 r. także rezerwat przyrodniczy.
Podostrowieckie prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego pochodzą z młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu (funkcjonowały pomiędzy IV a II tysiącleciem p.n.e). W Krzemionkach zlokalizowano ok. 4 tys. szybów połączonych siecią chodników; szyby mają do 9 metrów głębokości. W kopalniach ze skał wapiennych wydobywano krzemień, który służył do wytwarzania narzędzi.
W Krzemionkach bardzo dobrze zachowała się zarówno podziemna architektura – wyrobiska oraz chodniki, którymi poruszali się górnicy – jak i krajobraz na powierzchni – w dalszym ciągu można obserwować leje poszybowe, dawne wejścia do kopalń otoczone fałdami gruzu wapiennego. W Krzemionkach można też zobaczyć – w przeciwieństwie do innych tego rodzaju obiektów archeologicznych – różne typy kopalń: od najpłytszych jamowych, przez niszowe po głębokie filarowo-komorowe i komorowe.
Na podstawie: PAP, mkidn.gov.pl
