Kościół św. Piotra i Pawła w Wilnie uznany za jeden z najpiękniejszych na świecie

Na liście najpiękniejszych na świecie świątyń, opublikowanej na stronie churchpop.com, znajduje się 16 wyjątkowych kościołów. Co ciekawe, są wśród nich aż 2 polskie: Bazylika Mariacka w Krakowie i Kościół św. Anny w Warszawie. Znajdują się tam także takie kościoły jak Bazylika św. Marka w Wenecji czy Bazylika św. Stefana w Budapeszcie. 
 

Fundacja kościoła także otoczona jest legendą. Według niej hetman Pac odwiedził przypadkiem prawie zrujnowany kościółek. Wśród kupy gruzów zobaczył krzyż z figurą Chrystusa, którego ręce i nogi były połamane, a twarz miała smutny wyraz. Hetman zabrał ze sobą krzyż, który wywarł na nim niezwykłe wrażenie.  Niedługo potem cztery razy przyśnił mu się sen, w którym Chrystus, podobny do tego z krucyfiksu znalezionego w kościele, obiecywał, że za okazaną Mu litość Bóg pomoże stłumić bunt wojska litewskiego. Właśnie pod wpływem tych snów Pac rozpoczął budowę kościoła.

Kościół miał zaćmić wszystkie dotychczasowe fundacje wielmożów litewskich i zachwycić wiernych. Budowę rozpoczęto w 1668 roku, po poświęceniu kamienia węgielnego (przywiezionego z Krakowa) przez biskupa wileńskiego Aleksandra Kazimierza Sapiehę. Kościół został zbudowany według projektu krakowskiego architekta Jana Zaora, jednak kierował on pracami tylko do roku 1672, kiedy zastąpił go najprawdopodobniej Giovanni Battista Frediani. 

Kościół jest wyjątkowy przede wszystkim ze względu na bogato zdobione wnętrze. Na wspaniałą dekorację świątyni składa się około 2 tysięcy figur, kompozycji ornamentalnych o tematyce historycznej, biblijnej, mitologicznej oraz freski z drugiej połowy XVII wieku. Figury ze stiuku tworzyli włoscy artyści: Frediani Giambattista, Giovanni Pietro Perti, zaś Giovanni Maria Galli był autorem ornamentów. Gra światła i cienia sprawia, że dekoracja żyje i jest niejako w ruchu. 

Szczególną uwagę przykuwa ambona w kształcie łodzi Piotrowej (wykonana na początku XIX w.) oraz wiszący pod kopułą oryginalny kryształowy żyrandol w kształcie łodzi żagloweji, który jest pamiątką zatonięcia podczas transportu ołtarza głównego o kryształowych kolumnach zamówionego przez Paca we Włoszech). Oryginalnym elementem jest również, umieszczony w kruchcie, wielki bęben litewski (litaur) przywieziony przez hetmana Paca spod Chocimia po bitwie w 1673.

W kościele nie ma głównego ołtarza, w jego miejscu znajduje się obraz pędzla Franciszka Smuglewicza przedstawiający pożegnanie św. św. Piotra i Pawła, obok umieszczone są cztery rzeźby proroków: Daniela, Jeremiasza, Izajasza i Eliasza, dłuta Kazimierza Jelskiego.

W prezbiterium kościoła umieszczono także portret oraz popiersie fundatora z wieńcem laurowym na głowie. Nawiązaniem do jego zwycięstw nad Moskwą są też egida poniżej popiersia, symbolizująca obronę przezeń Rzeczypospolitej, oraz dwie odcięte głowy orła moskiewskiego na jednej z tarcz. 

Zgodnie z testamentem, Kazimierz Pac został pochowany pod progiem (schodami wejściowymi) kościoła, o czym mówi płyta nagrobna z napisem w języku łacińskim: "Tu leży grzesznik".  

Przepiękna, tzw. "biała" barokowa świątynia św. Piotra i Pawła jest jednym z głównych akcentów Wilna. Niestety bywa pomijana przez turystów, gdyż znajduje się poza obrębem wileńskiej Starówki.