Kaplica Czterech Biskupów w katedrze wileńskiej
W kaplicy Czterech Biskupów są obecne relikwie błogosławionych biskupów litewskich: Jerzego Matulewicza (Jurgis Matulaitis, 1871–1927) oraz beatyfikowanego przed rokiem Teofiliusa Matulionisa (1873–1962), męczennika z czasów komunizmu.
Do kaplicy po latach powrócił pomnik nagrobny bp Władysława Bandurskiego (1865–1932), kapelana Legionów Polskich, ale też kilku organizacji młodzieżowych, m.in. akademickiego oddziału Związku Strzeleckiego i wileńskiej chorągwi harcerskiej. Biskup W. Bandurski zmarł 6 marca 1932 roku, został pochowany w krypcie kaplicy św. Piotra, gdzie umieszczono też przedstawiający go pomnik. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, w 1996 r., w wyniku starań biskupa polowego Wojska Polskiego Leszka Głodzia, wbrew protestom wileńskich Polaków, szczątki biskupa przeniesiono do Warszawy. Zniszczony pomnik był przechowywany w magazynach kurii wileńskiej.
Jeszcze bardziej tragiczne były losy pomnika bp. Jana Cieplaka (1857–1926), który w 1925 r. został wyznaczony na następcę bp. J. Matulewicza na biskupstwie wileńskim, jednak zmarł przed ingresem podczas podróży misyjnej do USA na początku 1926 r. Jego szczątki sprowadzono do Wilna i złożono w nawie bocznej katedry, tuż obok wejścia do kaplicy św. Piotra. Miejsce pochówku zostało oznaczone pięknym pomnikiem dłuta prof. Uniwersytetu Stefana Batorego Bolesława Bałzukiewicza i tablicą z epitafium. W okresie sowieckim, kiedy katedrę przekształcono w galerię obrazów, pomnik bp. J. Cieplaka został zasłonięty ścianką. Kilka lat po zwróceniu katedry katolikom pomnik zdemontowano, a w jego miejscu umieszczono popiersie biskupa bł. Jerzego Matulewicza.
Dopiero w 2018 r. kaplica św. Piotra została otwarta dla wiernych – odtąd jest to miejsce upamiętniające czterech wileńskich biskupów. Symbolika kaplicy jest tym głębsza, że bp Bandurski – kapelan Legionów Polskich i bliski przyjaciel marszałka Piłsudskiego, na którego prośbę w 1920 r. przybył do Wilna razem z gen. Lucjanem Żeligowskim i pozostał tu do końca życia – zaprzyjaźnił się w Wilnie z bp. Matulewiczem i po jego śmieci jako jeden z pierwszych przepowiedział, że „jeszcze zobaczymy go (Matulewicza) na ołtarzach”.
Natomiast bp Cieplak był towarzyszem męczeństwa w bolszewickiej Rosji młodego wówczas kapłana Teofiliusa Matulionisa, beatyfikowanego w czerwcu 2017 r. – ceremonia pod przewodnictwem specjalnego wysłannika papieża, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych kardynała Angelo Amato odbyła się na placu Katedralnym w Wilnie z udziałem 500 księży i ponad 15 tys. wiernych.
Archidiecezja Matki Bożej w Moskwie rozważa obecnie kwestię wznowienia procesu beatyfikacyjnego bp. Jana Cieplaka, rozpoczętego w Rzymie w 1952 r.
Zdjęcia: Jan Wierbiel
Montaż: Paweł Dąbrowski, Edwin Wasiukiewicz