Historię tworzą ludzie

Uroczystość wręczenia polskich odznaczeń państwowych, fot. wilnoteka.lt/Eryk Iwaszko

„Historię tworzą ludzie. Możemy się o tym przekonać podczas uroczystości odznaczeniowych, takich jak ta. Szczególnie dzisiaj, w 156. rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Zarówno tamto pokolenie, które 156 lat temu chwyciło za broń, żeby walczyć o wolność pod znakiem Orła i Pogoni pod hasłem „Za naszą i waszą wolność”, tak też osoby, które dzisiaj są na sali, tworzyły i tworzą historię” – powiedział minister Wojciech Kolarski.

Najwyższym odznaczeniem – Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi RP pośmiertnie odznaczony został prof. Algis Kalėda – wybitny polonista i lituanista, znawca literatury polskiej, badacz polsko-litewskich związków kulturowych, tłumacz, krytyk literacki i pedagog, współtwórca polonistyki na Uniwersytecie Wileńskim.

Tłumacz, znawca literatury polskiej, przede wszystkim twórczości Czesława Miłosza, minister kultury Litwy Mindaugas Kvietkauskas, dziękując za przyznany mu Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi, powiedział, że prof. Kalėda był tym, który wprowadził go w świat polonistyki. 

„Kultura polska jest mi szczególnie bliska, a język polski – po ojczystym litewskim – najbardziej swojski. Literaturę polską badam i tłumaczę jako bliźniaczą wobec litewskiej. Sądzę, że wpływ na taki stosunek miały dwojakie powody. Z jednej strony, w czasach studenckich miałem szczęście poznać i wchłonąć intelektualny świat polonistyki, studiować na uniwersytetach Warszawskim i Jagiellońskim, na początku swojej drogi spotkać i pracować z wyjątkowymi autorytetami, m.in. z Czesławem Miłoszem, Leszkiem Kołakowskim, Aleksandrem Fiutem. Osobą, która wprowadziła mnie w ten świat, był nagrodzony dzisiaj śp. prof. Algis Kalėda. Mogę go nazwać swoim osobistym komandorem. Z innej strony są to powody osobiste: od dzieciństwa przyjąłem do serca mit języka i kultury polskiej. Zapewne podobnie jak w rodzinie niejednego Litwina, tak w mojej, są głębokie korzenie sięgające nieistniejącego już świata dworków szlacheckich z okolic Niewiaży. Po nim odziedziczyłem sympatię do języka polskiego” – powiedział Mindaugas Kvietkauskas.

Przed rokiem Kvietkauskas został odznaczony wysokim odznaczeniem państwa litewskiego – Krzyżem Kawalerskim Orderu Wielkiego Księcia Giedymina. „Pierwsza myśl, kiedy dowiedziałem się o polskim odznaczeniu była, że jestem teraz Kawalerem Obojga Narodów” – zaznaczył podczas ceremonii w Ambasadzie RP w Wilnie. Jako szef resortu kultury dodał, że dołoży wszelkich starań, by planowany w tym roku pochówek znalezionych na Górze Zamkowej szczątków powstańców styczniowych odbył się w godnej atmosferze. 

W gronie odznaczonych przez państwo polskie są litewscy muzealnicy, tłumacze literatury polskiej, naukowcy. 

Za popularyzowanie polskiej kultury, w tym organizację kilkudziesięciu wystaw prezentujących polską sztukę, historię i kulturę odznaczony został dyrektor Litewskiego Muzeum Sztuki prof. Romualdas Budrys.

Przed kilkoma laty prof. Budrys był jednym z działaczy litewskich protestujących przeciwko zwróceniu Zakonowi Braci Mniejszych Konwentualnych zabudowań klasztoru franciszkańkiego na wileńskiej starówce. Zapytany przez Wilnotekę o motywy, jake nim wówczas kierowały, stwierdził, że jest to „bolesna sprawa”. „Gdyby chodziło tu o miejscowych franciszkanów, a nie o przybyszy, byłoby to czymś naturalnym, prawdą historyczną, ale oni byli przybyszami. Nie jestem przeciwko przywróceniu sprawiedliwości, ale trzeba też uświadomić sobie, że ten klasztor to nasze początki: tam się zrodziło nasze muzealnictwo, nasze archiwa, jest to miejsce o głębokich tradycjach. Zgłębiłem opinię Ferdynanda Ruszczyca, którą bardzo sobie cenię. Ruszczyc uważał, że na pierwszym miejscu jest kultura, a interes publiczny – na dalszym. Teraz jest jak jest: klasztor został zwrócony i bardzo dobrze” – powiedział Wilnotece Romualdas Budrys.

Wśród odznaczonych przez prezydenta Andrzeja Dudę są wileńscy Polacy: redaktor naczelny „Kuriera Wileńskiego” Robert Mickiewicz, działaczka społeczna, opiekunka cmentarza Bernardyńskiego i cmentarza parafialnego św. Piotra i Pawła Jadwiga Pietkiewicz, wykładowca Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie Andrzej Pukszto, lekarz, członkini Polskiego Stowarzyszenia Medycznego na Litwie, popularyzatorka wiedzy na temat profesora Kazimierza Pelczara Krystyna Rotkiewicz. 

Złotym Krzyżem Zasługi odznaczony został współtwórca i operator Wilnoteki, dokumentalista życia społeczności polskiej na Litwie Jan Wierbiel.