Co z pomnikiem dla Sprawiedliwych w Wilnie?


Fot. lrt.lt
W sytuacji, gdy wiele instytucji nie potrafi dojść do porozumienia ws. miejsca pod pomnik dla osób, które ratowały Żydów, stanowiska spróbuje uzgodnić przedstawiciel rządu. Dyskusje ws. pomnika dla Sprawiedliwych wśród Narodów Świata trwają już od kilku lat, placówki jednak w dalszym ciągu mają sobie wiele do zarzucenia. Wicekanclerz rządu Deividas Matulionis mówi, że będzie dokładał starań, by kwestia ta została rozwiązana do 23 września bieżącego roku, kiedy będzie obchodzona 75. rocznica likwidacji wileńskiego getta.

Litewska Wspólnota Żydowska proponuje ustawienie pomnika w sąsiedztwie ulicy Ony Šimaitė – na skrzyżowaniu ulic Misionierių i Maironio.

Jak twierdzi przewodnicząca wspólnoty Faina Kukliansky, miejsce to jest bardzo symboliczne – na dziedziniec klasztoru misjonarzy 23 września 1943 r., kiedy likwidowano wileńskie getto, przyprowadzono tysiące wileńskich Żydów do ostatniej selekcji, to tam zamordowano uczestników ruchu oporu w getcie.

O. Šimaitė była jedną z pierwszych Litwinek, której w 1966 r. działający w Jerozolimie Instytut Jad Waszem nadał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Propozycję ws. miejsca pod pomnik zaakceptował Departament Dziedzictwa Kulturowego, nie spodobało się ono jednak stołecznemu samorządowi. Doradczyni mera Wilna Dalia Bardauskienė poinformowała, że stołeczne władze zabiegają o bardziej prestiżowe miejsce. Argumentują swoje stanowisko tym, że O. Šimaitė została już uczczona, a teraz mieliby zostać uhonorowani wszyscy Sprawiedliwi z Litwy i do tego potrzeba bardziej znaczącego miejsca.

Po odrzuceniu powyższej propozycji samorząd wespół z Litewską Wspólnotą Żydowską wybrał inne miejsce – w centrum starówki, na terytorium getta żydowskiego, w miejscu obecnego parkingu za Centrum Sztuki Współczesnej. Jak twierdzi doradczyni mera, lepsze i bardziej zaszczytne miejsce pod pomnik trudno byłoby znaleźć, propozycji tej sprzeciwia się jednak Departament Dziedzictwa Kulturowego.

Kierownik Wileńskiego Oddziału Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Vitas Karčiauskas twierdzi, że w wybranym przez samorząd miejscu nie może stanąć pomnik, ponieważ zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi w miejscu tym ma być restaurowana struktura urbanistyczna, odtworzone zburzone po wojnie kwartały.

„W żadnych pismach nie było mowy o żadnym pomniku w tym miejscu. Jeżeli stołeczny samorząd wyobraża sobie, że należy burzyć XV-wieczne piwnice i stawiać na nich pomnik, to jest to świadome skłócanie mieszkańców Litwy i Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, ponieważ odpowiednie miejsca naprawdę są” – twierdzi V. Karčiauskas.

Stołeczny samorząd z kolei twierdzi, że zaplanowane miejsce nie będzie odtwarzane i że zostanie urządzona tu przestrzeń publiczna.

Samorząd przedstawił Departamentowi projekt zagospodarowania miejsca, gdzie w przyszłości miałby stanąć pomnik. Departament aprobuje zagospodarowanie miejsca, nie zgadza się jednak, by został ustawiony tam pomnik.

Przewodnicząca Litewskiej Wspólnoty Żydowskiej F. Kukliansky twierdzi, że straciła już nadzieję, że pomnik zostanie ustawiony, sytuacja bowiem nie zmienia się od wielu lat.

„Proponujemy, ale ciągle coś nie pasuje. Co mam teraz robić – chodzić po mieście i szukać miejsca, które pasuje? A potem się wyjaśni, że jest to prawnie niemożliwe. Przede wszystkim powinna być inicjatywa ze strony kierownictwa, jeżeli kierownictwo nie jest tym zainteresowane, nie wiem, w jaki sposób moglibyśmy je zmusić” – mówi F. Kuliansky.

Wicekanclerz rządu Deividas Matulionis mówi, że będzie dokładał starań, by kwestia ta została rozwiązana do 23 września bieżącego roku, kiedy to będzie obchodzona 75. rocznica likwidacji wileńskiego getta.

„Na pewno kwestii tej nie zostawimy ot tak sobie, kiedy to po raz kolejny instytucje nie mogą dojść do porozumienia i pomnika nie ma. Trzeba, aby wszyscy zasiedli przy stole i wyjaśnili, gdzie tkwi problem. Czy trudno jest znaleźć niewielki plac, na którym można by było ustawić ten pomnik, który naprawdę jest nam, naszemu narodowi potrzebny” – powiedział D. Matulionis.  

Jak twierdzi, w ramach obchodów 75. rocznicy likwidacji wileńskiego getta mogłoby zostać oznaczone miejsce ustanowienia pomnika pochodzących z Litwy Sprawiedliwych wśród Narodów Świata oraz odsłonięty tymczasowy – przygotowany przez Centrum Badania Ludobójstwa i Ruchu Oporu Mieszkańców Litwy pomnik z czarnego granitu z tekstem w trzech językach. Kiedy będzie znane konkretne miejsce ustanowienia pomnika, miałby zostać ogłoszony konkurs ws. ustanowienia stałego pomnika.

Działający w Jerozolimie Instytut Jad Waszem za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata uznał prawie 900 mieszkańców Litwy.

W marcu br. Litewska Telewizja rozpoczęła transmisję cyklu filmów dokumentalnych „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” – o pochodzących z Litwy osobach, którym przyznany został ten zaszczytny tytuł. 

Na podstawie: diena.lt, lzb.lt