Aleś Bialacki, Memoriał i Centrum Wolności Obywatelskich z pokojową Nagrodą Nobla 2022
Przewodnicząca Komitetu Noblowskiego Berit Reiss-Andersen powiedziała, że Aleś Bialacki został uhonorowany za działania na rzecz demokratycznych przemian na Białorusi.
Komitet Noblowski zaapelował o uwolnienie A. Bialackiego, który przebywa obecnie w więzieniu na Białorusi za działalność opozycyjną.
„Nasz przekaz to apel do władz Białorusi o uwolnienie A. Bialackiego. Mamy nadzieję, że tak się stanie i będzie mógł przybyć do Oslo i odebrać przyznaną mu nagrodę” – powiedziała B. Reiss-Andersen.
A. Bialacki, założyciel białoruskiego ruchu obrony praw człowieka „Wiosna”, od ponad roku jest przetrzymywany w areszcie, a sam ruch „Wiosna” już wcześniej został zlikwidowany.
Urodzony w 1962 roku od kilkudziesięciu lat prowadzi działania na rzecz niepodległej i demokratycznej Białorusi. Był dyrektorem „Wiosny”, sprawuje funkcję wiceprzewodniczącego Międzynarodowej Federacji Praw Człowieka.
Za swoją działalność A. Bialacki był wielokrotnie pociągany do odpowiedzialności karnej – do końca lat 90. ponad 20 razy. W 2011 roku został aresztowany i skazany na 4 i pół roku kolonii o zaostrzonym rygorze oraz na konfiskatę mienia. Nakazano mu też zapłacenie państwu 757,5 mln rubli białoruskich (ok. 90 tys. dol.). Na wolność wyszedł dopiero w czerwcu 2014 r., po spędzeniu za kratkami 1050 dni.
Wyrok na całym świecie został uznany za polityczny i potępiony, m. in. przez białoruskich polityków opozycyjnych, polityków Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone, Radę Europy, a także wiele instytucji.
A. Bialacki jest także krytykiem literackim, publicystą i twórcą Muzeum Literackiego w Mińsku.
Był już dwukrotnie nominowany do pokojowej Nagrody Nobla. Dwa lata temu został uhonorowany nagrodą Right Livelihood Award, która jest powszechnie nazywana „alternatywnym Noblem”. Otrzymał też wiele innych międzynarodowych wyróżnień dla osób działających w obronie praw człowieka i promujących wartości na rzecz porozumienia i solidarnej współpracy narodów, m. in. Nagrodę Praw Człowieka im. Vaclava Havla, nagrodę Obrońców Praw Człowieka przyznawaną przez Departament Stanu USA czy Nagrodę Wolności im. Andrieja Sacharowa norweskiego Komitetu Helsińskiego. W 2014 roku otrzymał też Medal Odrodzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.
Liderka białoruskiej opozycji Swiatłana Cichanouska napisała na Twitterze, że przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla Alesiowi Bialackiemu, który odsiaduje karę więzienia, jest „docenieniem wszystkich Białorusinów walczących o wolność i demokrację”.
„Wszyscy polityczni więźniowie powinni być natychmiast uwolnieni” – napisała S. Cichanouska.
Fot. facebook.com/nobelprize
Założone w 1989 roku rosyjskie stowarzyszenie „Memoriał”, nazywane „sumieniem Rosji”, zajmowało się badaniami historycznymi i propagowaniem wiedzy o ofiarach represji radzieckich, w tym w okresie stalinowskim, a także ochroną praw człowieka w krajach byłego Związku Radzieckiego. W 2016 roku zostało uznane w Rosji za „zagranicznego agenta”, a w grudniu ubiegłego roku rosyjski Sąd Najwyższy nakazał likwidację organizacji, argumentując, że „spekuluje wokół tematu represji i tworzy fałszywy obraz ZSRR jako terrorystycznego państwa”. Pomimo międzynarodowych protestów, w tym Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych, Australii, Kanady i Wielkiej Brytanii, które wydały wspólne oświadczenie, w kwietniu br. „Memoriał” został oficjalnie zamknięty i zlikwidowany.
Od końca lat 80. Stowarzyszenie „Memoriał” stworzyło własne archiwum oraz bibliotekę, gdzie gromadziło dane i literaturę na tematy związane z represjami w czasach ZSRR. Organizowało także wystawy i konferencje, wydawało publikacje książkowe. Częścią działalności „Memoriału” były studia nad polskimi ofiarami represji, w tym zbrodni katyńskiej, popełnionej przez NKWD na polskich jeńcach wiosną 1940 roku, po agresji ZSRR na Rzeczpospolitą 17 września 1939. To właśnie rosyjscy członkowie Komisji Polskiej Stowarzyszenia „Memoriał” byli pierwszymi obywatelami byłego Związku Sowieckiego, którzy oficjalnie wyrazili ubolewanie z powodu cierpień doznanych przez obywateli polskich z winy Stalina. „Memoriał” blisko współpracował z polskim Ośrodkiem KARTA - niezależną organizacją pozarządową, która dokumentuje najnowszą historię Polski oraz Europy Środkowo-Wschodniej i upowszechnia wiedzę o niej. Od 1992 roku obie organizacje tworzyły Indeks Represjonowanych – imienną dokumentację losów obywateli polskich poddanych represjom sowieckim po 17 września 1939 roku.
Ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich powstało w 2007 roku, by działać na rzecz praw człowieka, demokracji i solidarności na Ukrainie. Od początku rosyjskiej inwazji – 24 lutego 2022 – organizacja niesie pomoc psychologiczną dla ofiar wojny i pomaga w poszukiwaniach zaginionych. Utworzyła darmowe centrum kontaktowe PROBONO.HELP, poprzez które Ukraińcy mogą szukać swoich bliskich, zarówno na terenach objętych działaniami wojennymi, jak i poza granicami kraju.
Organizacja przyłączyła się do międzynarodowej inicjatywy „T4P” – „Trybunał dla Putina”, mającej na celu „przerwanie błędnego koła bezkarności Rosji za zbrodnie wojenne” i postawienie przed sądem ich sprawców. W tym celu dokumentuje zbrodnie wojenne popełniane przez wojska Putina na terenie Ukrainy i gromadzi materiał dowodowy, który będzie mógł zostać wykorzystany, na przykład, przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym w Hadze.
Pokojowy Nobel jest przyznawany od 1901 roku i stanowi wyraz najwyższego uznania dla osób i organizacji działających na rzecz pokoju.
Uroczyste wręczenie nagrody odbywa się 10 grudnia w Oslo.
Dotychczas Pokojowa Nagroda Nobla została wręczona 102 razy, przy czym dwukrotnie wyróżnione zostały trzy osoby – w 1994 i 2011 roku, 31 razy nagrodę odebrało dwoje laureatów, a 69 razy wyróżniono jedną osobę lub organizację.
Nagrodą uhonorowano łącznie 137 osób i organizacji, w tym 109 to laureaci indywidualni, a 28 to organizacje.
W gronie pokojowych noblistów jest Lech Wałęsa. Otrzymał wyróżnienie w 1983 roku jako przywódca „Solidarności”.
Na podstawie: IAR
