90 lat temu ustanowiono Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Jednym z najważniejszych elementów obchodów w 1928 r. było ustanowienie odznaczeń przyznawanych osobom zasłużonym dla niepodległości. Jednym z nich był Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, ustanowiony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 27 września 1928 r. Było to odznaczenie wybite w brązie, na którym z jednej strony widniało popiersie marszałka Józefa Piłsudskiego, a z drugiej oracz (jak zapisano w rozporządzeniu: „alegoria pracy”), pod nim zaś daty „1918–1928”. Medal był zawieszony na wstążce koloru chabrowego, tradycyjnym dla wielu polskich odznaczeń wojskowych i cywilnych. Miał być noszony na lewej piersi i w hierarchii odznaczeń państwowych ustępować Medalowi Pamiątkowemu za Wojnę 1918–1921.
Odznaczenie przyznawano cywilom i wojskowym, którzy w okresie od 11 listopada 1918 do 11 listopada 1928 r., pełniąc nienagannie służbę państwową, wojskową lub cywilną, odbyli czynną służbę wojskową lub pełnili służbę w urzędach i instytucjach państwowych, samorządowych co najmniej przez pięć lat, licząc te służby łącznie. Prawo przyznawania medalu przysługiwało prezesowi Rady Ministrów i ministrom, którzy wręczali go urzędnikom swoich resortów, policjantom i wojskowym. Według rozporządzenia ministra spraw wojskowych z 3 listopada 1928 r. listy odznaczonych były przygotowywane przez dowódców okręgów wojskowych, dywizji i korpusów. W sumie medal mógł być przyznany setkom tysięcy obywateli II RP. Co ciekawe, według zapisów ustawy „osoby, którym prawo do medalu zostało przyznane, nabywają go na koszt własny”. Nie wiemy, jak wielu obywateli RP zdecydowało się ponieść ten koszt.
Wytwórcą odznaczeń była Mennica Państwowa, a ich projektantem artysta malarz, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Mieczysław Kotarbiński. Był on również twórcą odznak Orderów Orła Białego i Polonia Restituta, Krzyża Niepodległości oraz buławy marszałkowskiej Józefa Piłsudskiego.
Do tego odznaczenia nawiązuje ustanowiony w 2018 roku Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości, który również zawiesza się na niebieskiej wstążce, ale z dodatkowym srebrnym paskiem pośrodku. Będą nim honorowani wszyscy, którzy przyczynili się do odzyskania lub umacniania suwerenności Polski i wykazali się nienaganną służbą publiczno-cywilną lub wojskową, walczyli o niepodległość Polski, działali na rzecz przemian demokratycznych, zasłużyli się aktywną działalnością zawodową i społeczną, a także na polu nauki, literatury i sztuki.
Projekt awersu i rewersu Medalu Stulecia Odzyskanej Niepodległości, fot. prezydent.pl
Na podstawie: PAP, pl.wikipedia.prg
