174 lata temu urodził się Henryk Sienkiewicz
Pochodził ze zubożałej rodziny ziemiańskiej herbu Oszyk, wywodzącej się po mieczu z Tatarów osiadłych na Litwie. Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania z domu Cieciszowska (1820–1873). Wola Okrzejska w powiecie łukowskim należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Przyszły pisarz został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości Okrzeja w kościele ufundowanym przez jego prababkę.
W szkole interesował się historią i literaturą. Wielkie wrażenie wywarły na nim lektury Homera, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Waltera Scotta i Aleksandra Dumasa. Najwyższe noty zbierał za przedmioty humanistyczne, do pozostałych się nie przykładał. W 1858 roku został wysłany na naukę do Warszawy. Kształcił się kolejno w trzech gimnazjach. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1866 roku zgodnie z wolą rodziców zapisał się na wydział medyczny Szkoły Głównej Warszawskiej. Szybko jednak przeniósł się na studia prawnicze. W końcu wybrał wydział filologiczno-historyczny, dzięki czemu gruntownie zaznajomił się z literaturą i językiem.
Los zdarzył, że w tym samym 1866 roku studia w Szkole Głównej rozpoczynają trzej przyszli literaccy rywale: Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Aleksander Świętochowski. Po zamknięciu przez władze carskie polskojęzycznej Szkoły Głównej kontynuował studia na rosyjskojęzycznym Uniwersytecie Warszawskim, który opuścił w 1870 roku bez przystąpienia do egzaminów końcowych.
Pod wpływem otoczenia w Szkole Głównej Sienkiewicz zbliżył się z początku do ruchu pozytywistycznego. Po raz pierwszy opublikował swój tekst w 1869 roku na łamach „Przeglądu Tygodniowego” (była to recenzja komedii „Nasi najserdeczniejsi”). Jego właściwy debiut literacki przypada jednak na rok 1872, kiedy ogłosił powieść „Na marne”, poświęconą życiu studenckiemu. Jeszcze w tym samym roku wydał także „Humoreski z teki Worszyłły”. W kolejnych latach współpracował między innymi z „Gazetą Polską” i „Niwą”, dla których pisał reportaże, felietony i recenzje pod pseudonimem Litwos. Dał się poznać jako twórca wrażliwy na trudną sytuację chłopów, czego dowodem były nowele takie jak „Szkice węglem”, „Bartek zwycięzca” czy „Janko Muzykant”. W tym czasie ustabilizowało się jego życie rodzinne – w 1881 roku poślubił Marię Szetkiewiczównę, z którą miał dwójkę dzieci.
Sienkiewicz niemal całe życie spędził na wędrówkach. W 1876 roku wyjechał przez Anglię do Ameryki Północnej. W 1878 roku wrócił do Europy. Zatrzymał się w Londynie, po czym przez rok przebywał w Paryżu. Odwiedził też Włochy. Po śmierci ukochanej żony jeździł nadal, lecząc się wraz z dziećmi w uzdrowiskach austriackich, włoskich, czy francuskich. Zapalony podróżnik, w 1886 roku wyprawił się przez Bukareszt i Warnę do Konstantynopola, Aten, Neapolu i Rzymu, a w 1888 – do Hiszpanii. Z końcem 1890 roku wyruszył na wyprawę myśliwską do Zanzibaru, co zaowocowało „Listami z Afryki”. Z polskich miejscowości szczególnie upodobał sobie Zakopane, chociaż ustawicznie narzekał na zbyt słotny tatrzański klimat. W czasie tych wędrówek pracował nad nowelami i powieściami drukowanymi w całej krajowej prasie: warszawskiej, krakowskiej, lwowskiej i poznańskiej.
Twórczość literacką rozpoczął Sienkiewicz nowelami – napisał ich ponad czterdzieści. Posługiwał się różnymi formami: humoreską, gawędą, obrazkiem obyczajowym, pamiętnikiem. Obok programowych haseł pozytywistycznych pojawia się w nich nuta patriotyczna, która stanowić będzie zresztą specyficzną cechę całej twórczości Sienkiewicza. Humoreski nacechowane są jeszcze retoryką i dydaktyzmem, ale pojawiają się w nich elementy groteski, ujawniają satyryczny talent pisarza. Kolejnym ważnym dla Sienkiewicza tematem jest los chłopów, zdezorientowanych i bezradnych wobec zaborców.
Dopiero w latach 80. XIX wieku zwrócił się w stronę twórczości „ku pokrzepieniu serc”. Jej owocem była wydawana w latach 1884-1888 „Trylogia”, opowiadająca o zwycięskich epizodach z XVII-wiecznej historii Polski i zogniskowana wokół wzorca Polaka-patrioty i rycerza. Jego ogromny talent, potwierdzany kolejnymi poczytnymi powieściami, jak „Rodzina Połanieckich” (1895), „Quo vadis” (1896) czy „Krzyżacy” (1900) został dostrzeżony przez Szwedzką Akademię, która w 1905 roku uhonorowała go literacką Nagrodą Nobla za „znakomite zasługi jako pisarza epickiego”.
Trylogia pozostaje jednym z najbardziej popularnych dzieł polskiej literatury. Podobnie jak inne powieści historyczne Sienkiewicza cykl ten wyróżnia się mistrzowskim odnowieniem „romansu przygód”, wykorzystując możliwości, jakie daje pisarzowi atrakcyjna awanturnicza fabuła. Sienkiewicz wznosi jednak ten gatunek na wysoki poziom artystyczny, przede wszystkim dzięki doskonałej archaizacji języka oraz znakomitej, plastycznej konstrukcji literackich postaci.
Niewątpliwie najgłośniejszym sukcesem pisarskim Henryka Sienkiewicza stała się powieść historyczna „Quo vadis”. Powieść szybko zrobiła niewiarygodną karierę na całym świecie. Tuż po wydaniu chwalił ją głośno papież Leon XIII, doczekała się kilku wielkich ekranizacji. W 1916 roku, kiedy zmarł Sienkiewicz, nakład „Quo vadis” w samych tylko Stanach Zjednoczonych przekroczył półtora miliona egzemplarzy. Została przetłumaczona na wiele języków, w tym na arabski, japoński i na esperanto. Do dziś cieszy się wyjątkową popularnością.
Dużą popularność zyskała też powieść dla młodzieży „W pustyni i w puszczy” domykająca przeszło czterdziestoletnią karierę pisarską Henryka Sienkiewicza. W tym świetnym „romansie przygód”, o dwójce dzieci wędrujących przez Afrykę w czasach powstania Mahdiego w Sudanie, autor wykorzystał własne doświadczenia z podróży afrykańskiej.
Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii. Osiadł w Vevey koło Lozanny. Zmarł 15 listopada 1916 roku. Osiem lat później jego prochy sprowadzono do Polski. Międzynarodowe zestawienia bibliograficzne dowodzą, że Sienkiewicz należy do najpopularniejszych pisarzy świata.
Na podstawie: culture.pl, ciekawostkihistoryczne.pl, pl.wikipedia.org
